ŞAVKO Aslanguaş.
Çeviri; AÇUMIJ Hilmi

Adıgey Rusyanın güney bölgesindeki en küçük subyekt ise de zengin bir kültürü var. Cumhuriyetimizdeki kültürel miras kapsamındaki yapıtların korunması ve gözetilmesinde Adıge Cumhuriyeti Kültür Mirasının koruma ve değerlendirme dairesi sorumlu. Kurumun çalışmaları ve geçtiğimiz yıl içerisindeki faaliyetleri hakkında kurum idarecisi Tsıpıne Rustem ile görüştük.

— Rüstem kültür mirasımıza her sene yeni yapıtlar da ilave ediliyorsa, günümüz itibariyle ulaşılan sayı ne kadar?

— İçerisinde bulunduğumuz yılın başlangıcında 4163 yapıt bu kapsamdaydı, bunlardan 3861’i halkın ve arkeologların tesbit ettikleriydi. Bunlardan 86’sı federal, 216’sı bölgesel önemde. Toplamda bu sene devletce tescili yapılanların sayısı 300’ü aşıyor.

— Bölgesel öneme haiz olduğu tesbit edilen yapıtların bakımı yenilenmesi gibi konularda ne gibi çalışmalar yapıyorsunuz?

— Elimizden geldiği oranda çalışıyoruz. Geçtiğimiz yıl uzmanlarımız 81 kez araştırma-denetleme gezisi yaptı, o kadar da akt yazdı. Kültür mirası kapsamındaki iki eserin-yerin bozulduğu tesbit edildi.  Bunlardan ilki Ğobekuaye Kültür Sarayı yanında bulunan V. İ. Lenin anıtı ve Mıyekuape rayonunda Novosvobodno yerleşkesindeki  ‘Kardeşlik şehitliği’. Bunları ise insanlar değil şiddetli rüzgarın yıktığı ağaçlar zarara uğrattı.

Bunlardan ilki kısa bir süre içerisinde onarıldı. Mıyekuape rayon idaresinden edindiğimiz bilgiye göre  buradaki ‘kardeşlik şehitliği’ höyüğü kaldırılacak daha sonra, federal programlar kapsamında yenilenecek bu konuda gereken evraklar hazırlanıyor.

— Bölgesel öneme haiz yapıtlar arasında öncelikli olarak tarihsel-kültürel değeri korunarak yenilenmesini planladığınız hangileri?

— 1908 yılında Mıyekuapede yapılan kaplıca, 1910 yılında yapılan (günümüzde sağlık lisesi olan) yatılı ilk okul. Bu konuda gerekli projelerin ve evrakların hazırlanması işlemlerine devam ediyoruz.

Adıgeyin kültürel mirasının korunmasına yönelik önümüzde başka işler de yatıyor. Neğume Şorenin büstü, Şevcen Musa anıtı, Cace’de bulunan Lenin anıtı, Mıyekuape Haçeşi, Kaplanovların evi, Subay evi,  Zinikovetskelerin evi ve diğerleri.

— İnsanların buldukları yeni eserleri-yapıtları değerlendirip durumlarını tesbit edebilecek uzamanlarınız var mı?

— Yeterince uzmana sahip olmayışımız bizi üzüyor. Adıge Devlet ve Mıyekuape Devlet Teknik üniversitelerinde okuyan öğrencileri davet ediyoruz, görüşüyoruz, çalışmak üzere işe almaya uğraşıyoruz, fakat onlar daha yüksek maaş alacakları yerlere yöneliyorlar. Bir eserin-yapıtın durum değerlendirmesini yapmak üzere Krasnodar ve başka kentlerden uzmanlar getirmek durumunda kalıyoruz. Tüm bunlara rağmen arkeolojik değere haiz federal kapsama alınan 28 yapıt ve yeni bulunan 75 kadar eser üzerinde çalıştık. Bunlar arasında federal öneme haiz ‘Kardeşlik’ anıtı ve 1887 yılında inşa edilmiş Aziz Mihail dua sunağının bulunduğu bina da yer alıyor.

Devlet Kültürel miras listesine 23 yapıtı ilave ettirdik.

— Rüstem, Adıgeye gelenler gezmeye Mıyekuapeden başlıyorlar. Kentin çeşitli yerlerine,  ilgi çekici yerleri, anıtları, mimari olarak güzel yerleri gösteren işaretler diklimesi kararı alınmıştı. Bu konuda, durum hakkında verebilirmisin.

— Önemli yerlere, 40 kadarına, buralarla ilgili bilgilerin yazıldığı tabelelar astık, şu an ise dokuzu için gerekli hazırlıkları yapıyoruz. Bunlar arasında Kardeş şehitliği, büyük memleket savaşında vefat edenler anısına yapılan anıtlar vd. yer alıyor.

— Bu çalışmlarınız halkın ihtiyaç duyduğu bir şey ve ilgilerini çekiyor. Halktan birileri size yardımcı oluyor mu?

— Bize daima destek olanlar, gönüllüler, öğrenciler ve rayon ve belde idareleri, sivil toplum kuruluşları.

Geçtiğimiz yıl Adıge devlet Üniversitesi ve Adıge Cumhuriyeti ulusal müzesinde yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirdik. Gönüllüler ile birlikte ‘Eski kent ‘Tahtamıkuay-1’’ i temizledik. Kültür mirası kapsamındaki yapıtlar, yerler, eserler hakkında bilgileri sosyal medyada, gazetelerde yayınlıyoruz

— Teşekkürler.