DOĞU KARADENİZ DİLLERİ KARŞILAŞTIRMALI SÖZLÜĞÜ

Ali İhsan Aksamaz

2015 yılında yayınlanan “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü” adlı çalışmasıyla da tanıdığımız Güngör Şenkal’ın yeni çalışması geçtiğimiz günlerde kitaplaştı ve okuyucusuyla buluştu.  Güngör Şenkal’ın bu yeni çalışması “Doğu Karadeniz Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü” başlığını taşıyor. Sözlük Klaros Yayınları’ndan çıktı.

Güngör Şenkal’a, kendisini böyle bir çalışmayı yapmaya sevk eden sebebi sordum. Şunları söyledi:

“Resmî dilin dışındaki dillerin yok sayıldığı, gelişmelerinin türlü yollarla engellenerek ölüme terk edildiği siyasal formasyonlarda, dilin konuşurlarının kendi dillerini; başka bir söyleyişle, anadillerini yaşatmaya ve onu toplumun genelinde görünür kılmaya çalışmaları, doğal bir davranıştır.

Baskı altındaki dillerin yaşamasını ve bu dillerin varlığının güvence altına alınmasını sağlamak için mücadele ise aydın sorumluluğudur.

Karşılaştırmalı sözlük çalışmalarımın ana motivasyonu, bu sorumluluğun bilincinde olarak gereklerini yerine getirme ve aynı zamanda da baskı altındaki dillerin konuşurlarıyla empati kurma çabasıdır.”

“Doğu Karadeniz Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü” adlı bu çalışmasında Güngör Şenkal, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, ortak dilimiz Türkçenin yanı sıra konuşulan beş dili okuyucusuyla tanıştırıyor, buluşturuyor: Gürcüce, Hemşince, Lazca, Poşaca/ Lomaca olarak da bilinen Romani ve Pontus Rumcası/ Pontusça olarak da bilinen Pontiaka.

Güngör Şenkal, karşılaştırmalı bu sözlüğün ilk bölümünde söz konusu bu beş dilin, yani Gürcüce, Hemşince, Lazca, Romani ve Pontiaka’nın ‘dâhil edildikleri dil aileleri’  hakkında kısaca bilgi veriliyor ve alfabeleri tanıtıyor. Okuyucuya Gürcüce, Hemşince, Lazca,  Romani ve Pontiaka’nın yanı sıra Almanca, Ermenice, İngilizce, Yunanca, Türkçeye ilişkin aydınlatıcı bilgileri de aktarılıyor.

Güngör Şenkal, çalışmasının ana gövdesini oluşturan bölümde günlük hayatta çok sıklıkla kullanılan Türkçe kelimeleri esas alıyor ve bunların karşılıklarını Gürcüce, Hemşince, Lazca,  Romani, Pontiaka, Almanca, Ermenice, İngilizce ve Yunanca olarak veriyor. Ayrıca “sayılar”, “renkler”, “günler”, “aylar”, “mevsimler”, “soru adılları”, “şahıs adılları” ve “evet- hayır ilgeçleri”ni de aynı formatta veriyor. Çalışmanın diğer bölümleri şöyle: “Teşekkür”, “Önsöz”, Giriş”, “Kısaltma”, “Kaynaklar”.

“Doğu Karadeniz Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü”yle Güngör Şenkal,  ülkemizin bir diğer bilinmeyenine bir aydın duyarlılığıyla kapı aralıyor.

GÜNGÖR ŞENKAL’IN BİR DİĞER ÖNEMLİ ÇALIŞMASI: “DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU DİLLERİ KARŞILAŞTIRMALI SÖZLÜĞÜ”

(Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Dillerin kardeşliğine var mısınız?”, 30 VII 2011, cherkessia.net/ demokrathaber.org; Ali İhsan Aksamaz, “Yine Geldi 21 Şubat/ Xolo Komoxtu 21 K̆undura”, 21 II 2020, sonhaber.ch; Güngör Şenkal, “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dilleri Karşılaştırmalı Sözlüğü”, Kurgu Kültür Merkezi, İstanbul, 2015; Güngör Şenkal, “Korkuyla sessiz kalanın korkusu kayboldu”, 30 XII 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Murat Murğulişi, “Kardeş Diller Sözlüğü”, Lazika Yayın Kollektifi, İstanbul, 2013; Müslüm Kabadayı, “Doğu Karadeniz Lehçeleri Karşılaştırmalı Sözlüğü (Deneme)”, Gelenek Dünya