YEMUZ Nevzat Tarakçı
Bu yazıda, “xabze”nin giremediği düğün salonlarını, gelin ve damadın giremediği köy düğünlerimizi konuşalım.
“Bu düğün salonunda xabze itinayla katledilir!” İfadesinin yazılı olduğu tabela, giriş duvarında asılı olsaydı tam olacaktı.
“Bu salonda; garmon, akordiyon ve mızıka katılımcılar gibi düğün süresince boynu bükük halde bekleyecektir!” İfadesinin yer aldığı kartlar da masada daha görünür olmalıydı.
Köy/kır düğünlerimizde herkes düğünde, gelin ve damat nerede?
Xabze, düğün, damat ve gelin… Gelin ve damatsız düğünler… Düğünlerine sığmayan gelin ve damatlar…
Yoksa biz, xabzeyi ve Çerkes olmanın ağır sorumluluğunu böyle mi anlıyoruz?
XABZE, TARİHİN DERİNLİĞİNE DEMİR ATMIŞ KURALLAR DEĞİL
Sizce de “Güncel Çerkes düğünü nasıl olmalı?” konusu önem arz etmiyor mu?
Çoğu düğünlerimizin perişan hali sizleri de rahatsız etmiyor mu?
Düğünlerimiz xabze ikliminde yeniden güncellenmeli değil mi?
Xabze sandığımız bazı yanlışlar düzeltilmeli değil mi?
Hiçbir bilinçli ve duyarlı Çerkes, xabzenin gereksiz ve önemsiz olduğundan bahsedemez.
Ama hiçbir duyarlı ve bilinçli Çerkes de xabzeyi tarihin derinliğine demir atmış, değişime kapalı davranışlar bütünü olarak tanımlamaz.
Çünkü xabze, tarihin derinliğine demir atmış, değişime kapalı davranışlar bütünü değil, içinde değişimi, gelişimi, hayatın güncel renklerini taşıyan, kendini yenileyen, yaşayan, canlı kurallardır.
Bu gerçeğe muhalefet eden her kimse, hangi ses tonuyla, hangi sevecenlikle söz sarf ederse etsin xabzeye en çok zarar veren, gençleri kültürden en çok uzaklaştıran odur.
ÇERKES OLMANIN AĞIR SORUMLULUĞU
Malum, sezon, düğün sezonu. Sanırım hepimizin temennisi, gelini ve damadı Çerkes olan, kültür ögelerini taşıyan düğünlerin coşkusunu yaşamak, düğüne ruh veren gençlerin duruşunu alkışlamak.
“Nerede eski düğünler, günümüzde düğün, çoluk çocuğa kaldı.” Deyip düğünden sıtkını sıyıran yetişkinlerin sürekli gençleri eleştirme tavrı kültürel duyarlılıkla asla izah edilemez.
“XABZE” NİN KATLEDİLDİĞİ DÜĞÜN SALONLARI
Eğer kültürel ögeleriyle icra edileceği beklentisiyle salonu dolduran yüzlerce insan, hayatında hiç Çerkes düğünü görmemiş bir salon görevlisinin insafına terk edilecekse bu düğün sahipleri ve düğün için söylenecek söz yok demektir.
Düğün sahipleri program içeriğini detaylandırmadıysa katılımcıların yüzde yüzünün Çerkes olduğu bir düğünde Garmon, akordiyon, mızıka, phaçiç, doli… boynunu bükmüş bir halde köşede bekler.
Ama düğünün son karesinde salon sakinlerini mutu etmeyi unutmazlar, orgdan bir “Şamil” dinletiverirler salona. Ve alkışlar!
Şen şakrak bir halde dostların mutluluğunu paylaşmaya gidilen mekân, kültürel duyarlılığa sahip kişiler için xabze katledilmiş ve mekân adeta işkence merkezine dönüşmüş olabilir.
GELİN ve DAMADIN YOK SAYILDIĞI KÖY DÜĞÜNLERİ
Gelelim damadı, gelini ve tüm katılımcıları Çerkes olan köy düğünlerine.
– Yahu bu güzel düğünün gelini ve damadı nerede?
– Efendim xabze işte, gelin ve damat düğüne giremez, girdi diyelim oynayamaz!
Bu günümüzde kabul edilebilecek bir uygulama mı?
Kendi düğünlerine giremeyen, kendi düğünlerini göremeyen damat ve gelin.
Bunu xabzenin hangi maddesine dayandırıyoruz?
Gülüp geçemeyiz, toplumun her kesimini birleştiren, her karesinde tarih ve kültür kodlarını taşıyan düğünlerimizin korunması, yaşatılması son derece önemli.
Ama mantaliteyi değiştirmezsek düğünler elimizde patladı, patlayacak!
ÇAĞA UYARLANAN XABZE
Umutsuzluğa gerek yok.
Biz yeter ki “Allah aşkına günümüzde xabze mı kaldı, ne yaparsan odur xabze!” demeyelim.
Gençlere de “Bu asırda böyle çağdışı düğün mü olur?” dedirtmeyelim.
Yeter ki biz, ruhu korunmuş, şekli değişmiş, çağa uyarlanmış düğün mantığıyla buluşmanın yollarını arayalım.
Kültürümüze en büyük zarar, değişimi, dönüşümü anlamayan, bilinçsiz ve umutsuzca eskide direnen ezber bozmayı bilmeyen kesimden gelir.
Asla unutulmasın, xabze tarihin derinliğine demir atmış değişime kapalı davranışlar değil, içinde değişimi, hayatın güncel renklerini taşıyan, kendini yenileyen, yaşayan, canlı kurallar bütünüdür.
SON SÖZ
Gençlerin, ruhu korunarak güncelleştirilen xabzeyi özümsediği, bu kültür kodlarını içselleştirdiği, yetişkinlerin faturayı gençlere kesmeden gençlerin destekçisi olduğu düğünlerimiz kültürel zenginlik kaynaklarımızdır.
Düğünü nerede ve ne şekilde yapıldığı elbette çok önemli ama asıl önemli olan mümkünse Çerkes’in Çerkes’le evlenmesidir.
Çerkes Çerkes’le evlenmiyorsa/evlenemiyorsa düğün kurallarının xabzeye uyup uymadığının ne önemi kalır ki…