ÇETAWE İbrahim
‘’Geleneksel Yiğitliğimizi Koruyalım Ama Aklımız Hep Önde Olsun’’
UTIJ Boris
Dünya Çerkes Birliği Sovyeti’nin toplantısı 21 Ocak 2023 günü Nalçık’ta Şocentsıku Ali Dram Tiyatrosu’nda gerçekleşti. Prezidyumun oturduğu sahne arkasında değerli yazarımız Utij Boris’in aklı öne çıkaran yukarıdaki sözü yazılıydı.
Toplantıya RF’nunda Çerkeslerin yaşadığı tüm bölgelerdeki DÇB bileşeni derneklerin, Avrupa ve Abhazya derneklerinin temsilcileri katıldılar. RF Başkanlığı Yönetim Dairesi temsilcisi Segey Baah, Yazar Meşbaşe İshak, Adige Cumhuriyeti (AC) Ulusal İşler, Basın, Dış Ülkelerdeki sSoydaşlarla İlişkiler Bakanı Şhalaho Asker, Kaberdey-Balkar ve Karaçay-Çerkes hükümetlerinin temsilcileri toplantıda hazır bulundular.
Toplantıda Çerkeslerin Ukrayna saflarında Rusya ile savaşmalarına yönelik yürütülen çalışmalar kınandı. Çerkeslerin Rusya Federasyonu’nun yanında olduğunun kamuoyuna duyurulması kararı oybirliği ile kabul edildi.
Son günlerde sosyal medyada sıkça dile getirilen Kaberdey-Balkar Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü’nün kapatılacağına dair haberlerin gerçek olmadığı, enstitünün görevine devam etmekte olduğu belirtildi.
DÇB’ nin merkezinin Çerkeslerin anavatanlarının dışında bir yerde olamayacağı, merkezin bir Avrupa ülkesinde olmasının kabul edilemeyeceği vurgulandı.
DÇB’ nin 2012-2022 dönemi faaliyetlerinin anlatıldığı Çerkesçe Rusça hazırlanmış bir kitapçık katılımcılara verildi.
Otuzüç sayfalık bu kitapçıktan yararlanarak DÇB nin son on yılda yaptıklarını aşağıdaki başlıklar altında özetlemeye çalıştım.
ANADİLİN KORUNMASI ÇALIŞMALARI
2019 ‘un Yerli Halklar Yılı olması dolayısıyla RF Başkanı’na bağlı olarak görev yapan Ulusal İşler Komitesi’nin toplantısı 19 Kasım 2019’da Nalçık’ta yapılmıştır. DÇB Başkanı S. Hauti bu toplantıda anadilin korunması üzerine bir konuşma yapmış, akabinde, RF anayasasında değişiklikler yapacak komisyonda görev almıştır.
2020 yılında yapılan anayasa değişiklikleri kapsamında 68 nci maddede anadili konuşma, öğrenme, koruma hakları, 69 ncu maddede az nüfuslu halkların korunması ile ilgili hükümler yer almıştır.
Bu bağlamda doğu ve batı Adıgeceleri ders kitapları federal ders kitapları listesine eklenmiştir.
14 Mart Adıge Dili Günü, konu ile ilgili kurumların katılımıyla kutlanmaktadır. Bu gün nedeniyle “Adıge diktant” yazımı dünya genelinde gerçekleştirilmektedir.
20 yıldır orta dereceli okullarda “Ana dilim, ruhum, dünyam” adlı etkinlik yürütülmektedir.
DÇB Başkanı 22 Mart 2021 de Nalçık’ta düzenlenen Rusya bilimsel toplantısında “Ulusun geleneklerinin ve tarihinin korunmasında anadilin önemi” başlıklı konuşmasını yapmıştır.
2018 Ağustos ve 2022 Temmuz ayında Nalçık’ta 160 biliminsanının katılımıyla anadil sorunları üzerine bilimsel konferanslar gerçekleştirilmiştir.
30 Temmuz 2022’de Devlet Duması’nda yapılan “Rusya’da yaşayan halkların anadillerini koruma, geliştirme sorunları” konulu yuvarlak masa toplantısında DÇB Başkanı S. Hauti Adıge dilininin korunması ile ilgili yapılan çalışmaları anlatmıştır.
VATANA DÖNENLERE YÖNELİK ÇALIŞMALAR
Suriye’den Kaberdey-Balkar’a dönen 120 aileye konut temin edilmiştir.
2013 yılında “Suriyeli soydaşlarına yardım et” adlı telemarafon düzenlenmiş, toplanan para yardıma muhtaç kişilere ulaştırılmıştır.
Vatana dönenlerin çocuklarının bekletilmeden kreşlere kabulü için Nalçık şehri eğitim departmanı ile anlaşma sağlanmıştır.
1 Ağustos Vatana Dönenler Günü’nün Kaberdey-Balkar’da her yıl çeşitli etkinliklerle kutlanması için çaba gösterilmiştir.
“Burası Vatanımız, Burası Evimiz” adıyla yapılan filmde üç cumhuriyete dış ülkelerden dönmüş soydaşlarımızın yaşamları, başarıları, mutlulukları işlenmiştir.
Yapılan her etkinliğe vatana dönenlerinde yer alması için çaba gösterilmiştir.
DIŞ ÜLKELERDEKİ ÇERKES GENÇLERİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR
Kaberdey-Balkar Cumhuriyeti sanatoryumlarında 100 civarında Ürdün, Suriye, Türkiye, İsrail, K.o Osetya ve Stavropol gençleri misafir edilmiştir. Her yıl düzenlemekte olduğumüz gençlik kamplarında Suriye’den gelen soydaşların ve Mozdok Çerkeslerinin çocuklarına yer verilmektedir. Bu kamplara katılan gençler için Çerkesçe ve Rusça kursları, Çerkes gelenekleri üzerine dersler, Çerkes dansları, altın işleme, ağaç işleme dersleri verilmektedir.
Kaberdey-Balkar ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyetlerinin kuruluşlarının 100 ncü yılı nedeniyle Karaçay -Çerkesli öğrenciler anne babaları öğretmenleri ile birlikte dört kez Kaberdey-Balkar’a gezi düzenlemişlerdir. Gezilerin amacı gençlere ortak bir dilimizin ve tarihimizin olduğunun anlatılması olmuştur.
DÇB Türkiye, Suriye, Ürdün dernekleri ile işbirliği yaparak bu ülkelerin gençlerinin bizim üniversitelerimizde eğitim almaları için çaba göstermektedir.An itibariyle Kaberdey-Balkar’da 73 yabancı ülkeden genç yüksek öğrenim görmekte, kredi ve yurt imkanlarından yararlanmaktadır.
Yüksek öğrenimde başarı gösteren 10 Suriyeli öğrenci DÇB tarafından ödüllendirilmiştir.
DÇB vatan ve dış ülkelerdeki gençler arasındaki bağları güçlendirmek amacıyla Kaberdey-Balkar hükümeti ile işbirliği halinde on-line Çerkesçe Rusça kursları düzenlemiştir.Bu kursları Türkiye, Ürdün, Suriye, Almanya, Finlandiya, Hollanda ve Tunus’tan 2020’de yüz, 2021’de iki yüz on, 2022’de üç yüz kişi takip etmiştir.
ULUSAL KÜLTÜRÜN KORUNMASI ÇALIŞMALARI
DÇB’nin kararı ile 2010 yılından itibaren 25 Nisan Çerkeslerin yaşadığı üç cumhuriyette ve tüm dünyada Çerkes Bayrağı Günü olarak kutlanmaktadır.
18 Mayıs 2021 tarihinde DÇB’nin girişimiyle “Adıgeler (Çerkesler): Dün, Bugün, Yarın” adlı bilimsel toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantıya Çerkeslerin yaşadığı tüm bölgelerden katılan bilim insanları Rus-Kafkas savaşları ile ilgili sorunları derinlemesine incelemişlerdir.
DÇB’nin çalışmaları sayesinde Kabardey-Balkar başkanının 12 Ağustos 2014 tarihli kararnamesi ile 20 Eylül Dünya Adıge (Çerkes) Günü kabul edilmiş olup her yıl coşkulu tòrenlerle kutlanmaktadır .
DÇB ‘nin 2012 yılında aldığı kararla 28 Eylül Adıge Kıyafet Günü olarak tüm dünyada kutlanmaktadır
GRANT YARIŞMALARI
DÇB Rusya Federasyonu Başkanlığı’nca verilen maddi destekleri elde etmek amacıyla düzenlenen proje yarışmalarında dört kez galibiyet elde etmiştir.
DÇB’nin “Oşhamafe Zirvesinde Sohbetler- XXI: Anlaşma, Dostluk, Halklar Arası İlişkiler” konulu projesi birkaç kez en iyiler arasında yeralmıştır.
DÇB ünlü diplomat Aleksandır Gorçakov’un adını taşıyan vakıfla birlikte uluslararası öneme haiz birkaç etkinlik düzenlemiştir.
Burada ” Oşhamafe Zirvesinde Sohbetler-2014″ “Kafkasya Konuşmaları-2014” adlı forumlardan sözedebiliriz.
2019 yılında ise DÇB Dünya Adıge Gençleri Forumu düzenlemiş, bu forumda ünlü kompozitör Temirkan Yura’da bulunmuştur. DÇB beş kez Gorçakov Vakfı’nın hibe ödüllerinin sahibi olmuştur.
HALKLAR ARASI İLİŞKİLER
Kaberdey-Balkar ulusal işler Bakanlığı ile işbirliği halinde ” Dostluk Cemiyeti” adlı kültür-eğitim forumu,” Anadil Ulusun Zenginliğidir” forumu düzenlenmiş, Çerkes kıyafeti ile ilgili sergi açılmıştır.
DÇB 27-29 Mayıs 2017 tarihinde Moskova’da düzenlenen Avrasya Halkları Assamblesi’nin birinci toplantısında bulunmuştur. Bu toplantıya Rusya halkları temsilcilerinin yanısıra 60 yabancı ülkeden temsilcilerde katılmışlardır.
DÇB 25 Mart 2022’de düzenlenen, RF Başkanlığı’na bağlı Ulusal İşler Konseyi’nin kongresine katılmıştır. Bu toplantıda alınan karar gereği 17 Mayıs 2022’de “Rusya Halkları Assamblesi” kurulmuştur. RF Başkanlığı binasında ofisi bulunan bu kuruluşun önemli görevleri vardır. Rusya’da yaşayan halkların korunması için alınması gereken tedbirleri devlet makamlarına iletmek bu görevlerden biridir.
DÇB 21-24 Temmuz 2019 tarihinde Aleksandır Gorçakov vakfınca Moskova’da düzenlenen RF Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile STK temsilcilerinin katıldıkları toplantıda yer almıştır.
DÇB Başkanı 21 Nisan 2021’de RF Başkanı Vladimir Putin’in Federasyon Meclisi’nde yaptığı konuşmada hazır bulunmuştur.
DÇB uzun yıllardır birlikte çalıştığı Aleksandır Gorçakov Vakfı ile birlikte 19-20 Eylül 2022 tarihlerinde Nalçık’ta bilimsel konferans düzenlemiştir. Bu konferansa Çerkeslerin yaşadıkları tüm bölge ve ülkelerden tarihçiler, araştırmacılar, STK çalışanları katılmışlardır.
DÇB 17 Kasım 2022 tarihinde Moskova’da düzenlenen bilimsel toplantıda yer almıştır. Rusya’da yaşayan halklarla ilgili 10 yıllık stratejilerin görüşüldüğü bu toplantı ulusal varlığımızın devlet organlarınca tanınıp bilinmesi bakımından önem taşımaktadır.
DÇB’nin tüzüğünde halklar arasındaki ilişkileri geliştirmek, dostluğu güçlendirmek, din ve ırk çatışmalarının önlenmesi için çalışmak vardır. Bu bağlamda DÇB 2016 yılında düzenlenen “Halklar Arası İlişkileri Geliştirme,Halk Kültürlerini Koruma” konulu Rusya konferansında yer almıştır. Bu toplantıda devlet görevlileri, STK temsilcileri, bilim insanları, gençlik temsilcileri, Çerkeslerin yaşadıkları bölgelerin gazetecileri bulunmuşlardır.
DÇB Kaberdey-Balkar’da düzenlenen “Dostluk-2019” adlı çalışmada, “Kaberdey-Balkar Dost Halkların Evidir” adlı 2020 Kasım ayında düzenlenen festivalde, 2021 Mayıs ayında düzenlenen Slav Dili Ve Kültürü Günü’nde bulunmuştur. Bütün bu etkinlikler bölgede barışın korunmasına, bölge halkları arasındaki dostluğun güçlendirilmesine yönelik olmuştur.
DÇB 8 Mayıs 2021’de Rusya Halkları Assamblesi’nin on-line buluşmasında yer almıştır.
DÇB çalışanları hemen her gün ekstremizimle mücadele, halklar ve dinler arası anlaşmazlıklarla mücadele amacıyla yapılan toplantılarda konuşmacı olarak yeralmaktadır.
ADIĞE TARİHİ VE KÜLTÜRÜ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR
DÇB ünlü yazar Meşbaşe İshak için 24 Nisan 2019 da Kremlin sarayında düzenlenen ödül töreninde bulunmuştur.Ona Rusya Federasyonu’nun en yüksen devlet madalyasının verilmiş olması bütün halkımız için onur kaynağı olmuştur.
Kıyı boyu Şapsığları Adığe Derneği’nin 15 Mayıs 2019’da yapılan IX ncu Genel Kurulu’na katılım sağlanmıştır.
17 Temmuz 2019’da ilk DÇB Başkanı Kalmık Yura’nın yaşamı ile ilgili yerlerin görülmesi gezisine katılım sağlanmış, anıtına çelenk konulup adına açılan müze ziyaret edilmiştir.
A.C’nin 28 nci kuruluş yıldönümü kutlamalarına, Armavir şehri Adıge Xase’nin 15 nci kuruluş yıldönümü kutlamalarına, Şapsugiya gazetesinin 30 ncu kuruluş yıldönümü kutlamalarına katılmıştır.
2021’de Nalçık’ta düzenlenen Rusya halklarının anadillerinin korunması ile ilgili bilimsel toplantıya, “Kaberdey-Balkar’ın Tarihinden Sayfalar” adlı 2021 de düzenlenen festivale, Rusya Halkları Assamblesi’nin 2022 yılı genel kuruluna katkı sağlanmıştır.
ÜNLÜ KİŞİLERİN DOĞUM GÜNLERI, ÖNEMLİ TARİHİ GÜNLER VE KABERDEY-BALKAR’DA KUTLANAN GÜNLERLE İLGİLİ DÇB’NİN ÇALIŞMALARI
30 Ocak 2020 tarihinde Şocentsıku Ali Dram Tiyatrosu’nda DÇB’nin girişimiyle biliminsanı, hukukçu ve ilk DÇB Başkanı Kalmık Yura anısına bir etkinlik düzenlendi. Bu etkinliğe Kaberdey-Balkar parlamenterleri, şehir ve köy yöneticileri, biliminsanı ve öğretmenler, sivil toplum çalışanları katılmıştır.
DÇB yönetiminde bulunanlar;
* Adığe edebiyatının kurucusu ve klasiği Şocentsıku Ali’nin 120 nci doğum yıldönümü,
* Yazar Utıj Boris’in 80 nci doğum yıldönümü,
* Yazar, bilim insanı ve öğretmen Nalo Ahmedhan’ın 100 ncü doğum yıldönümü anmalarında yer alıp konuşmalar yapmıştır.
10 Temmuz 2022 tarihinde DÇB yönetim kurulunun olağan toplantısı yapıldı. Toplantıya Kaberdey-Balkar, Karaçay-Çerkes, Adıgey, K. Osetya, Stavropol, Krasnodar, Abhazya, Suriye, Avrupa derneklerinin başkan ve temsilcileri katıldılar. Birçok ulusal sorun üzerinde konuştular. Üç gün süren bu toplantının ilk günü anadilin sorunları üzerine K. Balkar Devlet Üniversitesi’nde olmuştur. Diğer iki günlük görüşmeler Mozdok şehrinde yapılmış ve yöre Çerkeslerinin varoluş sorunları ele alınmıştır.
DÇB yöneticileri 4-5 Ekim 2022 tarihlerinde Adıgey’in 100 ncü kuruluş yıldönümü törenlerinde bulunmuş, ikinci kez göreve seçilen Başkan Kumpil Murat’ı tebrik etmişlerdir.
ÇEŞİTLİ ULUSAL SORUNLARIN DEVLET MAKAMLARINA İLETİLMESİ İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR
* Rusya Federasyonu yönetimine dış ülkelerde yaşayan Çerkeslerin Rusya’nın soydaşları olarak kabul edilmeleri için başvuruda bulunulmuş,
* Rossotrudniçestva kurumuna Kaberdey-Balkar ve Adıgey üniversitelerinde eğitim görmek isteyen dış ülkelerdeki soydaşımız gençlerin masraflarının devletçe karşılanması, dış ülke Çerkeslerine ayrılan kontenjanın artırılması için başvuruda bulunulmuş,
* Rusya Federasyonu İçişleri Bakanlığı’nın Kaberdey-Balkar’daki bölümünün başkanı Aalbay Baho Aslan’a Suriye’den gelen soydaşların vatandaşlık işlemlerinin yürütülmesinde yardımcı olunmasi için başvuruda bulunulmuş,
* Rusya Federasyonu İstatistik Kurumu yoneticisi Malkov Pavel’e nüfus sayımlarında ortak ulusal adımız olan Adıge’nin (Çerkes) de listeye dahil edilmesi için başvurulmuş,
* Soçi Adler rayonunda Çarlık zamanında kullanılmış olan askeri garnizonun bulunduğu yerde dikilen anıtı kabul edemeyeceğimiz Rusya Federasyonu yönetimine bildirilmiş,
* Rusya Federasyonu Ankara büyükelçisi Yerhov Aleksey’in Rus-Kafkas savaşları tarihini çarpıtarak Çerkesler hakkında söylediklerinin kabul edilemezliği kamuoyuna duyurulmuştur.
DÇB üç cumhuriyetin 100 ncü kuruluş yıldönümü nedeniyle bu cumhuriyetlerde yapılan kutlamalarda ve her üç cumhuriyetin Moskova’da Kremlin sarayında düzenlenen kutlamada hazır bulunmuştur.
* 27 Ekim 2022’de Kaberdey-Balkar’ın 100 ncü kuruluş yıldönümü nedeniyle düzenlenen “Birlikte İsek Güçlüyüz” adlı kültür ve sanat festivalinde DÇB’de görev almıştır. Bu festivale katkılarından dolayı DÇB’ye teşekkür mektubu gönderilmiştir.