Ali İhsan Aksamaz

Ali İhsan Aksamaz: Eski zamanlarda, çobanlığın kutsal bir meslek olduğunu biliyorum. Gürcistan’da, Megrelya’da çobanlık geleneğinden bahsedin, lütfen! Çobanlara ilişkin şiirleriniz, çobanlara ilişkin şarkılarınız, çobanlara ilişkin destanlarınız var mı?

İoseb Şengelia: Çobanlar, Megrelya’nın dağlık köylerinde yaşıyorlar. Az da olsa malları var. Eski zamanlarda, çobanlar halkın içinde folklorun üstadı sayılıyorlarmış. Çok eski Megrel çobanlardan duyulmuş şiirler, masallar ile mitolojiye ilişkin bilgiler kayıt altına alınmış. Bütün bunlar farklı kitaplarda yer alıyor. Eski Megrel çobanlar, Megrelya’da, dağlık kesimdeki Tobavarçkhilişi adlı gölde altın saçlı bir koçun yaşadığına inanıyorlarmış. Megrelya’da bu koça ilişkin bilgi veren çeşitli efsaneler çokmuş.

Gürcistan’ın farklı bölgelerinde, çobanların yaygın müzik aletinin salamuri olduğu biliniyor. Megrel çobanların, bir başka müzik aleti daha var; larçemi. Larçemiye benzer bir müzik aleti Lazeti’de de yaygın; ostvinoni diyorlar. Çoban, salamurisini çalarak hayvanlarını otlatıyor. Çobanın çaldığı her bir melodisinin bir anlamı var. Çobanın otlattığı hayvanlar, bu melodileri biliyorlar. Bu melodiye göre de, çobanın istediği yerde, ötede veya beride duruyorlar. Veya öteye gidiyorlar, beriye geliyorlar. Larçemi sesinin hayvanlara iyi geldiğini ve hâllerinden memnun bir şekilde otladıklarını çobanlar çok iyi biliyor. O sebeple de çobanlar, larçemiyi çok güzel çalıyor. Larçemi yapım ustası; dağlık, çok uzak yerlere gidip oralardaki ağaçlardan kesecekleri malzemeyle larçemi yaparlar. Ne var ki, bir larçemi yapım ustası, horozun öttüğü yerlerdeki ağaçlar ile önceden kesilmiş ağaçların malzemelerinden larçemi yapmaz. Yaparsa da, bu larçeminin kötü ses çıkartacağına inanır.

Ali İhsan Aksamaz: Megrellerde çoban abası geleneği ve rengi nasıl oluyor? Aba yapım ustalarından da bahsedin, olur mu? Lütfen, bize biraz da bu kültürel mirastan bahsedin!

İoseb Şengelia: Doğrusunu söylemek gerekirse, Megrelya, kaliteli ve güzel abalarıyla da tanınır. Megrel abası, en güzel ve sağlam olarak Megrelya’ya has koyunun yününden yapılıyor. Megrel aba yapım ustası şuna inanır:   Günümüzde abalar çoğunlukla Megrel koyununun yününden değil de, diğer cins koyunların yününden yapılıyor. Bu sebeple de bunlar Megrel abasına benzemiyor ve istenen özellikte değil.

Günümüzde, Megrelya’da ne yazık ki ancak birkaç aba yapım ustası kaldı. Aba yapım ustalarının sayısı günümüzde oldukça az. Bu ustalar da hâlihazırda Tzalencikha rayonunun Çkvaleri köyünde yaşıyorlar.

Ali İhsan Aksamaz: Bir çocuk doğduğu zaman, ne bileyim;100 yıl önce, köylü ve kentli insanların hangi gelenekleri vardı; şimdi hangi gelenekleri yaşıyor? Hangi Pagan- Hristiyan gelenekleri vardı, şimdi hangi gelenekleri yaşıyor?

İoseb Şengelia: Megrelya’da çok eski zamanlarda, doğum yapacak olan kadın, doğum öncesinde, yere samanın üstüne yatırılıp baş tarafındaki samanların altına da bir makas veya bir kama yerleştiriliyormuş. Hamile kadının akrabaları, makas veya bir kamayı samanın içine saklıyorlarmış. Hamile kadının akrabaları öyle yapıyormuş: Hamile kadın; kötülük görmesin, doğum sırasında eziyet çekmesin ve güzelce, kazasız ve belâsız bir doğum yapsın diye akraba kadınlar böyle yapıyorlarmış. Doğum zor olduğunda, ebe ve diğer akraba kadınlar, hamile kadını yere diz çöktürüyorlarmış. Sonra da hamile kadının eline boş bir şişe veriyorlarmış. O zamanki eski kadınlar, bu boş şişenin, hamile kadının karnına güç vereceğine inanıyorlarmış.   Hamile kadının hemen yan tarafında da bir ağ asılı oluyormuş. O zamanki eski kadınlar, böylece hamile kadına doğum sırasında kötü herhangi birşey olmayacağına inanıyorlarmış.

Doğum zor olduğunda, ebe, yere ayaklarını sürtüp şöyle diyormuş: “Kalenin kapsını bana aç!” Oradaki her kadın da, kemer ve elbiselerini çıkartarak Tanrı’ya şöyle yakarıyorlarmış: “Tanrımız, onu kurtar!” Esas İkon’a ve Meryem Ana’ya da yakarıyorlarmış. Hamile kadının kalbinin üstüne, kocasının çarıklarını koyup bir yılana önceden vurulmuş bir baltayı da üç defa karnına yavaşça sürüyorlarmış. Doğuma daha vakti olan bir başka hamile kadının, doğum yapmakta olan kadının yanında bulunmasına asla izin verilmiyormuş. Doğuma daha vakti olan diğer hamile kadının karnındaki çocuğun, o anda doğum yapmakta olan hamile kadının karnındaki çocuğa “beni bekle” diyeceğini düşünüyorlarmış. Bundan hareketle de doğumun zor olacağına inandıkları için, diğer bir hamile kadının doğum sırasında orada bulunmasına izin verilmiyormuş. Eski insanlar böyle söylüyorlarmış. En nihayetinde de, oradaki kadınlar doğum yapacak olan kadına “Solomaki’nın gözü”nü götürüyorlarmış. “Solomaki’nin gözü”, şarap rengi taş bir yüzükmüş. Bu yüzüğü hamile kadının üzerinde birkaç defa dolaştırıyorlarmış. Eski insanlarımız, böylelikle doğum ne kadar zor olsa da, kadının hemen iyileşeceğine inanıyorlarmış.

Bebek doğunca, önce ebeye veriyorlar. Ebe de bebeğin en önce göbek bağını makasla kesiyor. Daha sonra, ebe oradaki kadınların ellerine buğday taneleri veriyormuş. Kadınlar da, bu buğday tanelerini üç defa avuçlarında tutup bırakıp dua ediyorlarmış.

Erkek bebek doğduğu zaman; kama, kılıç veya bir tüfeği eline tutuşturuyorlarmış. Çünkü eski insanlar, erkek bebeğin sağlam bir savaşçı olacağını düşünüyorlarmış. Kız bebek doğunca; iğne, iplik veya makas gibi şeyleri getiriyorlarmış. Çünkü eski insanlar, kız bebeğin büyüyünce köyde maharetli bir kadın olacağını düşünüyorlarmış.

Eski yaşlı kadınlarımız, kazasız ve belasız bir doğum için   “Beden Sağlığı” duasını da biliyorlarmış. Bebek doğunca, önce birkaç hafta boyunca tahta bir yatak üzerinde yatırıyorlarmış; buna insanlarımız “tepia” diyorlar. Bebeği daha sonra da beşiğine yatırıyorlarmış. Bebek, beşikte yatarken, yatağının altına demirden bir nesne yerleştiriyorlarmış. Eski insanlar böylece, gelmesi muhtemel Şeytan’ın bebeğe kötülük yapamayacağına, zarar veremeyeceğine inanıyorlarmış. Bebeği, kem gözlerden korumak için, akrabalar; beşiği, bir hayvanın beyaz dişi, mavi boncuk, metal para, İstavroz, baykuş pençesi, İkon, eğreltiotu ve bunun gibi şeylerle süslüyorlarmış. Bebeğin beşiğine günümüzde Megreller “ontze”, Lazlar ise “ontzeli” diyor.

Aşağı yukarı bir yaşında olana kadar bebeği beşikte büyütüyorlardı. Bebek, bir yıla kadar ayakları üzerinde duramıyorsa, iki tahta çubukla oluşturulan bir çeşit tutamaç veya hoppala içinde tutup dua ediyorlarmış. Bebek bir yaşında olunca, vaftiz ediliyordu. Hayırlı ve ailenin iyi dostlarından olan bir kişi, mesela bebeğin babasının nikâh şahidi, Vaftiz babası oluyordu; Vaftiz merasimi sırasında, Papaz Efendi, çocuğa bir Hristiyan adı veriyordu ancak aile bireyleri çocuğa Megrel adıyla hitap ediyorlardı. Eski doğum gelenekleri günümüzde çok büyük ölçüde kayboldu, kayboluyor. Ancak çok az olsa da, eski doğum geleneklerinden bazıları yine de yaşıyor.

(Önerilen Okumalar: Gogita Çitaia: “Tarihimiz övünülecek zenginlikte”, 5 VIII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; İuri Ğvincilia: “Dilimizin adını duymak bile istemiyorlar!”, 31 VII 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Joakim Enwall, (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Qazaqişi Gazeti”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 5, İstanbul, 1994/ Alaşara Dergisi, Sayı 9-10, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1995- 1996; “Megrelce dergi çıktı: “Skani”/ “სქანი”,16 V 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “Megrelce Televizyon- AK̆A T̆V Bir Yaşında!”, 20 VII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr)

+

“Andğaneri ndğas, xvala ar– jur nabadişi ust̆a gažirenan Samargalos!”

Noʒ̆ile 3

Ali İhsan Aksamazi: Mcveşi orapes, mç̆k̆eşoba xvameri mesleği ren, eşo miçkin ma. Mç̆k̆eşişi adetepe munoren mteli Gurcistanis, Samargalos? Amʒikati mç̆k̆eşobaşi adetepeşen molamişinit, mu iqven! Mç̆k̆eşepeşen lersepe, birapape, ep̆osepe giğunani ek?

İoseb Şengelia: Mç̆k̆eşepe Samargaloşi rak̆anoni oput̆epes skidunan do ek, amʒika t̆asnati, malepe kuqounan. Ant̆ik̆uri orapes, mç̆k̆eşepe folk̆lorişi ust̆ati işinet̆erenan xalk̆işi doloxe. Dido mcveşi Margali mç̆k̆eşepeşen şigneri şiirepe, p̆aramitepe do mitolojiuri ambaepe doloç̆areli ren çkvadoçkva ketabepeşi doloxe. Rak̆anoni Samargalos naren, T̆obavarçxilişi t̆ibas orkoştomaloni boçi skidut̆u, eşo icert̆erenan mcveşi Margali mç̆k̆eşepek. Am boçişen ambaepe nameçaps efsanepe dido t̆eren Samargalos.

Gurcistanişi çkvadoçkva noʒ̆ilepes, mç̆k̆eşepeşi gontaleri musik̆aluri inst̆rument̆i salamuri ren, eşo içkinen. Margali mç̆k̆eşepes arçkva musik̆aluri inst̆rument̆i “larç̆emi” kuğut̆es. “Larç̆emi”-şa mengaperi arçkva musik̆aluri inst̆rument̆i Lazetisti gontaleri ren do “ost̆vinoni” uʒ̆umelan. Gelaçamuten mç̆k̆eşik skindinape oktaps. Mç̆k̆eşi iri melodis ar maana kuğun. Skindinapes aya melodepe kuçkinan do mç̆k̆eşis naunon steri ek varna ak dodgitunan. Varna ek ulunan, ak mulunan. Larç̆emişi xoma skindinapes k̆ai nuxteps do xeleberi cupan, aya k̆aixeşa kuçkinan mç̆k̆eşepes. Emuşeniti mç̆k̆eşepek larç̆emi mskvaşa gelaçapan. Larç̆emişi ust̆ak rak̆anoni mendrani svalepeşa ulun do ek ncapeşen nak̆vatasen malzemeten larç̆emi ikips. Mara mamulik naqiraps svalepeşi ncalepeşi do ʒ̆oxleşen k̆vateri ncalepeşi malzemeten larç̆emi va ikips malarç̆emek. Xoloti ikipsna, larç̆emik p̆at̆i xoma meçaps, didopeten aşo icers larç̆emişi ust̆ak.

Ali İhsan Aksamazi: Margaluri nabadişi adeti do peri muç̆oşi ren? Nabadi oxvenuşi ust̆apeşenti ğarğalit, iqveni? Amʒikati aya k̆ult̆uruli mirasişen molamişinit, mu iqven!

İoseb Şengelia: Mtini giʒ̆vatna, Samargalo, k̆ap̆et̆i do mskva nabadi muşitenti k̆aixeşa içkinen. Margaluri nabadi mskvaşa do k̆ap̆et̆işa Margaluri mçxurişi mont̆k̆oriten ixvenen. Margali manabadek eşo icers: Aʒ̆ineri nabadepe didopeten Margaluri mçxurişi mont̆k̆oriten vardo, majura cinsişen mçxurepeşi mont̆k̆oriten ixvenen. Emuşeniti Margaluri nabadis va nungapan do p̆at̆i renan.

Andğaneri ndğas, xvala ar- jur nabadişi ust̆a gažirenan Samargalos. Manabadepeşi muk̆onoba ç̆iç̆it̆a ren. Entepeti Ǯalencixaş rayonişi oput̆e Çkvaleris skidunan.

Ali İhsan Aksamazi: Bere yeçkinduşi, ma mu miçkit̆as; (100) oşi ʒ̆anaş ʒ̆oxle oput̆ari do noğari ocağepes mu adetepe uğut̆es, andğaneri ndğas mu adetepe, merasimepe uğunan? Mu p̆aganur- Krist̆ianuri adetepe, merasimepe uğut̆es do uğunan?

İoseb Şengelia: Ant̆ik̆uri orapes, Samargalos, bere nadorinasen oxorca dixas çalas doncirapt̆erenan do tik̆eleti çalas ar mak̆asi varna k̆ama kiʒ̆užint̆eren. Jurşuronişi oxorca mzaxalepek mak̆asi varna k̆ama çalaş doloxe şinaxupt̆erenan. Eşo ikipt̆erenan jurşuronişi oxorca mzaxalepek. Jurşuronik p̆at̆inoba va žiras do eziyeti va nʒ̆iras do mskvaşa kodorinas yado aşo ikipt̆erenan oxorca mzaxalepek. Dobadapa meç̆ireli aquna, mamunik do majura mzaxali oxorcalepek jurşuroni burgiliten dixas gyomxvinupt̆erenan. Uk̆uleti jurşuronis xes upşu p̆ot̆lik̆a meçapt̆erenan. Upşu p̆ot̆lik̆ak jurşuroni oxorcas korbas menceli meçasunt̆eren, eşo icert̆erenan mcveşepek. Jurşuronişk̆ala ar-ti mosa gek̆ideri iqvasunt̆eren. Aşopeten jurşuronis p̆at̆i mutu va nanç̆asint̆eren, eşo icert̆erenan çkini mcveşepek.

Jurşuronis dobadapa meç̆ireli aquna, mamunik let̆as k̆uçxepe gelusumt̆u do zop̆ont̆u: “Cixaş nek̆na gominʒ̆k̆iya!” Ena amaxtat̆u, ekoni iri oxorcakti ot̆k̆apu do dolokunepe mutepeşi moiʒ̆k̆asunt̆u do Ğormotis eşo oxveʒ̆apt̆erenan: “Ğormoti çkini, aşo komuşletinia!” Cici ik̆onis do Nana Meryemisti oxveʒ̆apt̆erenan ekoni oxorcalepek. Jurşuronis guris kimoli muşişi kalamanepe gedumert̆erenan do ʒ̆iʒ̆ilas geçameri ar arguni sum fara korbas usumet̆erenan. Jurşuroni oxorca k̆ala ar çkva jurşuroni oxorcaşi dodgitus gza var niçineret̆eren. Jurşuroni oxorcaşi bere majura jurşuroni oxorcaşi beres mçviya uʒ̆vasunt̆u do oxorcas bere dorinu zori aqveniya do emuşeni majuras muşi k̆ala dodgitu şeni gza var niçinet̆eren, eşo tkverenan mcveşepek. Axiristi “Solomakiş toli” nuğapt̆erenan ekoni oxorcalepek. “Solomakiş toli” ğvinişperi kvaşi maʒ̆k̆indi rt̆eren. “Solomakiş toloni” maʒ̆k̆indi jurşoronis jin golionamt̆erenan. Aşopeten dobadapa muk̆onari meç̆ireli rt̆u tina, jurşuroni astaxolo dik̆arasunt̆u, eşo icert̆erenan çkini mcveşepek.

Bere dibaduşi, bere irişen ʒ̆oxle mamunis meçapt̆es. Emukti irişen ʒ̆oxle beres ʒ̆ip̆a mak̆asiten nuk̆vatupt̆u. Uk̆ule mamunik ekoni oxorcalepes xes dik̆aş k̆ak̆alepe meçapt̆eren. oxorcalepekti dik̆aş k̆ak̆alepe sum fara xeşguris okaçapt̆erenan do xvamupt̆erenan.

Biç̆i bere dibaduşi, emus k̆ama, k̆ilici varna t̆ofeğişa xe gyok̆limapapt̆es. Biç̆i bere k̆ap̆et̆i malime iqvasunt̆u do emuşeni. Eşo açkinet̆es mcveşi oput̆arepes. K̆ulani bere dibaduşi, lemşi, nok̆i vana mak̆asi steri mutupe meçapt̆es. K̆ulani bere oput̆es k̆ai oxorca iqvasunt̆u do emuşeni. Eşo açkinet̆es mcveşi oput̆arepes.

Çkini mcveşi xçinepes gecgineri dobadapa şeni “Xuraşi Sağluğona”- şi xvamati uçkit̆erenan. Bere dibaduşi, ʒ̆oxle ar-jur dolonis piʒarişi oncires doncirapt̆erenan; amus “t̆epia” uʒ̆umernan çkineburepek. Uk̆uleti bere onʒ̆elis doncirapt̆erenan. Bere onʒ̆elis incirt̆uşi, oncires rk̆inaşi mutu kiʒ̆užint̆eren. Aşopeten moxtimeri Şeyt̆anişi p̆at̆inoba beres zarari va meçasunt̆u, eşo icert̆erenan mcveşepek. Bere p̆at̆i tolepeşen oçvalu şeni, didilepek onʒ̆eli xçe k̆ibiri, tolişi moni, met̆aliş para, Cvari, mğuşi ç̆angi, ik̆oni, limxana do amusteri mutepeten moʒ̆opxopt̆erenan. Bereşi oncires Margalepek “onʒ̆e”, Lazepek “onʒ̆eli” uʒ̆umernan andğaneri ndğas.

Eşo ptkvatna, aşo ptkvatna, bere ar ʒ̆aneri iqvaşakis onʒ̆elis dordapt̆es. Beres ar ʒ̆anaşakis va dvadginuşi, jur bigaşi şkas “orulaşes” (ok̆ap̆inonis) dodginapt̆es do xvamupt̆erenan. Bere ar ʒ̆aneri iquşi, ivaftizineret̆u. Vaftizişi baba noğameşi şahidi iqvet̆u, namuti xeyroni do ocağişi k̆ai menabrepeşen arteri t̆u. Vaftizişi meramişi oras, P̆ap̆azefendik beres Krist̆ianuli coxo gyodumert̆u, mara ocağişi mak̆aturepek beres Margaluri coxoten ducoxupt̆es. Mcveşuri dobadapaşi adetepe didopeten gondunu, gondunun mara amʒika t̆as nati, mcveşuri dobadapaşi adetepeşen namtinepe xoloti skidun.

Naqonasunon…

+

“ანდღანერი ნდღას, ხვალა არ– ჟურ ნაბადიში უსტა გაძირენან სამარგალოს!”

ნოწილე 3

ალი იჰსან აქსამაზი: მჯვეში ორაფეს, მჭკეშობა ხვამერი მესლეღი რენ, ეშო მიჩქინ მა. მჭკეშიში ადეთეფე მუნორენ მთელი ოქორთუეს, სამარგალოს? ამციქათი მჭკეშობაში ადეთეფეთენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! მჭკეშიშ ლერსეფე, ბირაფაფე, ეპოსეფე გიღუნანი ექ?

იოსებ შენგელია: მჭკეშეფე სამარგალოში რაკანონი ოფუტეფეს სქიდუნან დო ექ, ამციქა ტასნათი, მალეფე ქუყოუნან. ანტიკური ორაფეს, მჭკეშეფე ჶოლკლორიში უსტათი იშინეტერენან ხალკიში დოლოხე. დიდო მჯვეში მარგალი მჭკეშეფეშენ შიგნერი შიირეფე, პარამითეფე დო მითოლოჟიური ამბაეფე დოლოჭარელი რენ ჩქვადოჩქვა ქეთაბეფეში დოლოხე. რაკანონი სამარგალოს ნარენ, ტობავარჩხილიში ტიბას ორქოშთომალონი ბოჩი სქიდუტუ, ეშო იჯერტერენან მჯვეში მარგალი მჭკეშეფექ. ამ ბოჩიშენ ამბაეფე ნამეჩაფს ეჶსანეფე დიდო ტერენ სამარგალოს.

გურჯისთანიში ჩქვადოჩქვა ნოწილეფეს, მჭკეშეფეში გონთალერი მუსიკალური ინსტრუმენტი “სალამური” რენ, ეშო იჩქინენ. მარგალი მჭკეშეფეს არჩქვა მუსიკალური ინსტრუმენტი “ლარჭემი” ქუღუტეს . “ლარჭემი”-შა მენგაფერი არჩქვა მუსიკალური ინსტრუმენტი ლაზეთისთი გონთალერი რენ დო “ოსტვინონი” უწუმელან. გელაჩამუთენ მჭკეშიქ სქინდინაფე ოქთაფს. მჭკეში ირი მელოდის არ მაანა ქუღუნ. სქინდინაფეს აჲა მელოდეფე ქუჩქინან დო მჭკეშის ნაუნონ სთერი ექ ვარნა აქ დოდგითუნან. ვარნა ექ ულუნან, აქ მულუნან. ლარჭემიში ხომა სქინდინაფეს კაი ნუხთეფს დო ხელებერი ჯუფან, აჲა კაიხეშა ქუჩქინან მჭკეშეფეს. ემუშენითი მჭკეშეფექ ლარჭემი მსქვაშა გელაჩაფან. ლარჭემიში უსტაქ რაკანონი მენდრანი სვალეფეშა ულუნ დო ექ ნჯაფეშენ ნაკვათასენ მალზემეთენ ლარჭემი იქიფს. მამულიქ ნაყირაფს სვალეფეში ნჩალეფეში დო წოხლეშენ კვათერი ნჩალეფეში მალზემეთენ ლარჭემი ვა იქიფს მალარჭემექ. ხოლოთი იქიფსნა, ლარჭემიქ პატი ხომა მეჩაფს, დიდოფეთენ აშო იჯერს ლარჭემიში უსტაქ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მარგალური ნაბადიში ადეთი დო ფერი მუჭოში რენ? ნაბადი ოხვენუში უსტაფეშენთი ღარღალით, იყვენი? ამციქათი აჲა კულტურული მირასიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

იოსებ შენგელია: მთინი გიწვათნა, სამარგალო, კაპეტი დო მსქვა ნაბადი მუშითენთი კაიხეშა იჩქინენ. მარგალური ნაბადი მსქვაშა დო კაპეტიშა მარგალური მჩხურიში მონტკორითენ იხვენენ. მარგალი მანაბადექ ეშო იჯერს: აწინერი ნაბადეფე დიდოფეთენ მარგალური მჩხურიში მონტკორითენ ვარდო, მაჟურა ჯინსიშენ მჩხურეფეში მონტკორითენ იხვენენ. ემუშენითი მარგალური ნაბადის ვა ნუნგაფან დო პატი რენან.

ანდღანერი ნდღას, ხვალა არ-ჟურ ნაბადიში უსტა გაძირენან სამარგალოს. მანაბადეფეში მუკონობა ჭიჭიტა რენ. ენთეფეთი წალენჯიხაშ რაჲონიში ოფუტე ჩქვალერის სქიდუნან.

ალი იჰსან აქსამაზი: ბერე ჲეჩქინდუში, მა მუ მიჩქიტას; (100) ოში წანაშ წოხლე ოფუტარი დო ნოღარი ოჯაღეფეს მუ ადეთეფე უღუტეს, ანდღანერი ნდღას მუ ადეთეფე, მერასიმეფე უღუნან? მუ პაგანურ- ქრისტიანური ადეთეფე, მერასიმეფე უღუტეს დო უღუნან?

იოსებ შენგელია: ანტიკური ორაფეს, სამარგალოს, ბერე ნადორინასენ ოხორჯა დიხას ჩალას დონჯირაფტერენან დო თიკელეთი ჩალას არ მაკასი ვარნა კამა ქიწუძინტერენ. ჟურშურონიში ოხორჯა მზახალეფექ მაკასი ვარნა კამა ჩალაშ დოლოხე შინახუფტერენან. ეშო იქიფტერენან ჟურშურონიში ოხორჯა მზახალეფექ. ჟურშურონიქ პატინობა ვა ძირას დო ეზიჲეთი ვა ნწირას დო მსქვაშა ქოდორინას ჲადო აშო იქიფტერენან ოხორჯა მზახალეფექ. დობადაფა მეჭირელი აყუნა, მამუნიქ დო მაჟურა მზახალი ოხორჯალეფექ ჟურშურონი ბურგილითენ დიხას გჲომხვინუფტერენან. უკულეთი ჟურშურონის ხეს უფშუ პოტლიკა მეჩაფტერენან. უფშუ პოტლიკაქ ჟურშურონი ოხორჯას ქორბას მენჯელი მეჩასუნტერენ, ეშო იჯერტერენან მჯვეშეფექ. ჟურშურონიშკალა არ-თი მოსა გეკიდერი იყვასუნტერენ. აშოფეთენ ჟურშურონის პატი მუთუ ვა ნანჭასინტერენ, ეშო იჯერტერენან ჩქინი მჯვეშეფექ.

ჟურშურონის დობადაფა მეჭირელი აყუნა, მამუნიქ ლეტას კუჩხეფე გელუსუმტუ დო ზოპონტუ: “ჯიხაშ ნეკნა გომინწკიჲა!” ენა ამახთატუ, ექონი ირი ოხორჯაქთი ოტკაფუ დო დოლოქუნეფე მუთეფეში მოიწკასუნტუ დო ღორმოთის ეშო ოხვეწაფტერენან: “ღორმოთი ჩქინი, ჰაშო ქომუშლეთინია!” ჯიჯი იკონის დო ნანა მერჲემისთი ოხვეწაფტერენან ექონი ოხორჯალეფექ. ჟურშურონის გურის ქიმოლი მუშიში ქალამანეფე გედუმერტერენან დო წიწილას გეჩამერი არ არგუნი სუმ ჶარა ქორბას უსუმეტერენან. ჟურშურონი ოხორჯა კალა არ ჩქვა ჟურშურონი ოხორჯაში დოდგითუს გზა ვარ ნიჩინერეტერენ. ჟურშურონი ოხორჯაში ბერე მაჟურა ჟურშურონი ოხორჯაში ბერეს მჩვიჲა უწვასუნტუ დო ოხორჯას ბერე დორინუ ზორი აყვენიჲა დო ემუშენი მაჟურას მუში კალა დოდგითუ შენი გზა ვარ ნიჩინეტერენ, ეშო თქვერენან მჯვეშეფექ. ახირისთი “სოლომაქიშ თოლი” ნუღაფტერენან ექონი ოხორჯალეფექ. “სოლომაქიშ თოლი” ღვინიშფერი ქვაში მაწკინდი რტერენ. “სოლომაქიშ თოლონი” მაწკინდი ჟურშორონის ჟინ გოლიონამტერენან. აშოფეთენ დობადაფა მუკონარი მეჭირელი რტუ თინა, ჟურშურონი ასთახოლო დიკარასუნტუ, ეშო იჯერტერენან ჩქინი მჯვეშეფექ.

ბერე დიბადუში, ბერე ირიშენ წოხლე მამუნის მეჩაფტეს. ემუქთი ირიშენ წოხლე ბერეს წიპა მაკასითენ ნუკვათუფტუ. უკულე მამუნიქ ექონი ოხორჯალეფეს ხეს დიკაშ კაკალეფე მეჩაფტერენ. ოხორჯალეფექთი დიკაშ კაკალეფე სუმ ჶარა ხეშგურის ოქაჩაფტერენან დო ხვამუფტერენან.

ბიჭი ბერე დიბადუში, ემუს კამა, კილიჯი ვარნა ტოჶეღიშა ხე გჲოკლიმაფაფტეს. ბიჭი ბერე კაპეტი მალიმე იყვასუნტუ დო ემუშენი. ეშო აჩქინეტეს მჯვეში ოფუტარეფეს. კულანი ბერე დიბადუში, ლემში, ნოკი ვანა მაკასი სთერი მუთუფე მეჩაფტეს. კულანი ბერე ოფუტეს კაი ოხორჯა იყვასუნტუ დო ემუშენი. ეშო აჩქინეტეს მჯვეში ოფუტარეფეს.

ჩქინი მჯვეში ხჩინეფეს გეჯგინერი დობადაფა შენი “ხურაში საღლუღონა”- ში ხვამათი უჩქიტერენან. ბერე დიბადუში, წოხლე არ-ჟურ დოლონის ფიცარიში ონჯირეს დონჯირაფტერენან; ამუს “ტეფია” უწუმერნან ჩქინებურეფექ. უკულეთი ბერე ონწელის დონჯირაფტერენან. ბერე ონწელის ინჯირტუში, ონჯირეს რკინაში მუთუ ქიწუძინტერენ. აშოფეთენ მოხთიმერი შეჲტანიში პატინობა ბერეს ზარარი ვა მეჩასუნტუ, ეშო იჯერტერენან მჯვეშეფექ. ბერე პატი თოლეფეშენ ოჩვალუ შენი, დიდილეფექ ონწელი ხჩე კიბირი, თოლიში მონი, მეტალიშ ფარა, ჯვარი, მღუში ჭანგი, იკონი, ლიმხანა დო ამუსთერი მუთეფეთენ მოწოფხოფტერენან. ბერეში ონჯირეს მარგალეფექ “ონწე”, ლაზეფექ “ონწელი” უწუმერნან ანდღანერი ნდღას.

ეშო ფთქვათნა, აშო ფთქვათნა, ბერე არ წანერი იყვაშაქის ონწელის დორდაფტეს. ბერეს არ წანაშაქის ვა დვადგინუში, ჟურ ბიგაში შქას „ორულაშეს” (ოკაპინონის) დოდგინაფტეს დო ხვამუფტერენან. ბერე არ წანერი იყუში, ივაჶთიზინერეტუ. ვაჶთიზიში ბაბა ნოღამეში შაჰიდი იყვეტუ, ნამუთი ხეჲრონი დო ოჯაღიში კაი მენაბრეფეშენ ართერი ტუ. ვაჶთიზიში მერამიში ორას, პაპაზეჶენდიქ ბერეს ქრისტიანული ჯოხო გჲოდუმერტუ, მარა ოჯაღიში მაკათურეფექ ბერეს მარგალური ჯოხოთენ დუჯოხუფტეს. მჯვეშური დობადაფაში ადეთეფე დიდოფეთენ გონდუნუ, გონდუნუნ მარა ამციქა ტას ნათი, მჯვეშური დობადაფაში ადეთეფეშენ ნამთინეფე ხოლოთი სქიდუნ.