ÇETAWE İbrahim
Olay Kafkas savaşları esnasında olmuştur. Kaberdey prenslerinin bir çoğu mahiyetleri ile birlikte bu savaşlar esnasında Kuzey-batı kafkasya’ya göçetmişlerdir. Prens Karamirza Ali, Alceriyeko Kuşuk bunlardandır. Karamirze Ali yiğitliği ile ün yapmış bir Çerkes prensidir. Onun köyü Labe nehri kıyısında Ahmet dağı eteklerinde kuruludur.
1 Nisan 1825 tarihinde general İ.V. Velyaminov komutasındaki birlikler kuban nehrini geçip Karamirze Ali’nin köyüne yaklaşmış, orman içinde konaklamıştır. Onun birliklerinde görev yapan Çerkes asıIIı askerler generalin amacını anlamışlardır. Bu askerlerden biri olan Besleney worku Kırımceriy geceleyin gizlice Karamirze Ali’nin evine gidip generalin köylerini basacağını, çocuk ve kadınları köyden uzaklaştırıp ormanda gizlemelerini bildirmiştir.
Karamirze Ali, köyün ileri gelen yaşlılarını toplayarak aldığı haberi kendilerine bildirmiştir. Yaşlılar, daha öncede defalarca bu tür haberler alıp köyü terkederek perişan olduklarını, generalin birliklerinin kendilerinden uzakta olduklarını, aradaki Besleney köylerini aşıp kendilerine ulaşamayacagını ileri surerek saklanmak için köyü terketmelerine gerek olmadığı kararına varmışlardır.
Birliğine donen Kırımceriy, generali baskından vazgeçirebilmek için Karamirze Ali’nin köyünde kimsenin olmadıgını, köyü terkedip orman içlerine gizlendiklerini söylemiştir.
Aynı birlikte görev yapan başka bir Çerkes asıllı asker olan Şavogur, generalin kulağına eğilerek “Kırımceriy yalancıdır, sözlerine inanma, ben gidip işin doğrusunu öğrenecegim” diyerek yola koyulmuştur.
Ertesi gün köyü keşiften dönen Şavogur köyden kimsenin ayrılmadığını generale bildirmi, bunun üzerine ilk haberi getiren Kırımceriy tutuklanmıştır.
Aynı günün gecesi general Velyaminov kazak süvarı birliklerini Bekovi9 çerkaski’nin emrine vererek koyU muhasara altına almak,piyade birlikleri ula ıncaya kadar koyden giri 9ıkı ları engellemek Uzere gondermi tir.
General Yermolov’un emir subaylıgını da yapmışolan Bekoviç Çerkaski zulüm ve
merhametsizlikte generalini de geçmiş biridir. Kendisi Çerkes prens ailesi Yelmirze’lerden olup, adı Temirbolet’tir. Arkadan gelecek birlikleri de beklemeden köye saldırıp evleri yakmaya, yarı çıplak dışarı fırlayan insanları öldürmeye başlamıştır.
Karamirze Ali’nin avlusuna Asetin asıllı binbaşı Dadimov at üstünde dalmıştır. Yarı giyinik halde kapıya çıkan Ali ile Dadimov silahlı çatışmaya tutuşmuş, Ali binbaşının kurşunuyla başından vurulup ölmüştür.
Bu köyde yaşayan ve ‘’Şışhemığaze’’ savaşta geri donüp bakmayan, yılmaz savaşçı) olarak ünlenmiş Şocen Şumaho üç yaşındaki oğlunu düşmanın eline geçirmemek için tüfegine bağlayarak uçurumdan atmış, kendisi de eşi ile birlikte çatışırken her ikisi de oldürülmüştür. Genç yaştaki kızı Goşehuray Kazakların eline düşüp tecavüz edilerek öldürülmüştür. Şocen Şumaho’nun uçurumdan attıgı oğlu üç gün sonra sağ bulunmuştur.
Öldürülenler ve Labe nehrinde boğulanlar dışında çocuk, kadın ve yaşlılardan oluşan 139 kişi esir alınmıştır. Dörtbin civarında sığır ve at ile altın ve gümüş eşyalar gasp ve talan edilmiştir.
Ketuko Jambolet ve Alceriyeko Kuşuk’un birlikleri herşey bittikten sonra köyü yardıma gelebilmişlerdir. Bu olaydan kısa bir süre sonra Alceriyeko Kuşuk ve Hatohuşoko Muhammet Aşe’nin birliklerince köydeki durumu generale ihbar eden Şavogur pusu kurularak, Asetin binbaşı Dadimov da baskın düzenlenerek öldürülmüştür.
Bu olayda gösterdigi ” büyük başarı ve cesaretten” dolayı Bekoviç Çerkaski’ye dördüncü derece Georgi Nişanı verilmesi için general Yermolov tarafından Çar’a 29 EylüI 1825’te yazı gönderilmişsede Çar bu öneriyi, “Albay Bekoviç Çerkaski düşmanın barındığı köyü zayiat vermeden ele geçirmişsede 300 aileye mensup kadın ve çocukları suçsuz yere katlettigi için bu nişana layık degildir” diyerek reddetmiştir.
Bu olay ile ilgili bilgiler bu savaşa katılmış olanların yazdıkları notlardan elde
edilmiştir. Bu notlardan edindigimiz bilgilere göre prens Karamirze Ali’nin iki eşinden biri olan prenses Haniy Psıgo, Bekoviç Çerkaski tarafından metres olarak alınmıştır. Prenses Haniy Psıgo daha sonra Cılahısteney prenslerinden Astemir’in metresi olmuştur. Bu haberi duyan prens Alceriyoko Kuşuk Cılahısteney’e baskın düzenleyip Astemir’in at sürüsünü ele geçirip yola koyulmuştur. Astemir de adamlarını yanına alıp artlarına düşmüştşr. Alceriyeko Kuşuk onun gelecegini bildigi için fazla uzaklaşmadan onu beklemiştir. İki düşman work geleneklerine uygun olarak silahları ile birebir çatışmış, Kuşuk Astemir’i vurup atından düşürmüştür.
Yine bazı kaynaklar Bekoviç Çerkaski’nin Haniy Psıgo’yu kendisine eş aldıgını söylemektedir. Bu ağıtı söyleyende bu olayın mağdurlarından Haniy Psigo’dur. Şarkıya “Labelilerin agıtı” (na63 A3CX3M H rbbl63) denmiştir. (Kardenguş Zeramıku)
Not: Zeremi ‘e Zaretta’nın Memleket Şarkıları kitabından alıntıdır.