MURAT ÖZDEN: “MAKSIME İÇERİĞİ NEDENİYLE YÜKSEK BİR ENERJİ İÇECEĞİDİR!”

Ali İhsan Aksamaz

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Murat Özden. Murat Özden, daha önce de burada misafirim olmuştu; bizlere asimilasyon konusundaki değerlendirmelerini aktarmıştı. Öncelikle belirtmeliyim; Murat Özden, benim bilebildiğim kadarıyla, hep ilklerin öncüsü olmuş bir aydın. “Ulusal Sorun ve Çerkeslerin Konumu” adlı çalışması 1979 yılında yayınlanmış.  Bu, Murat Özden’in ilk ilkiymiş. Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi kitap hakkında dava açmış ve toplatma kararı vermiş. Ardından da 1,5 yıl hapis cezası vermiş. Sağmalcılar Cezaevinde yatmış. Bu da ona bir ilk unvan kazandırmış! Daha sonra bir başka ilki gerçekleştirdi ve 2015 yılında “Dirilen Şarkılar” adlı Çerkesce bir CD çıkarttı ve birçok otantik Çerkes şarkısını ölümsüzleştirdi. Murat Özden, özgün konumu sebebiyle siyasî partiler tarihinde de bir ilk oldu; önce 2014 yılında Çoğulcu Demokrasi Partisi’nin, sonra da 2019 yılında da Gelecek Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. Sovyetler Birliği döneminde yayınlanmış Çerkesce K’uran-ı Kerim’den faydalanarak öğrencilerine Çerkesce dersler vererek de bir ilki gerçekleştirdiğini burada belirtmeliyim. Lokallerinde canlı Çerkesce müzik de yapıyor. Murat Özden, bu söyleşimizde bizlere Maltepe Çerkes Derneği ile Maksime Kültür Merkezi’nin faaliyetleri ve kültür merkezine adını veren maksıme ile ilgili bilgiler verdi. 10 VI 2022/ Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz:  Söyleşimizin esas konusu, Çerkes bozası olarak da tanıtılan maksıme fakat öncelikle bizlere Maltepe Çerkes Derneği hakkında kısaca bilgi verebilir misin? Ne zaman kuruldu? Ne tür faaliyetler yürütüyor?

Murat Özden: Maltepe Çerkes Derneği 2013 yılında Çerkes Dernekleri Federasyonu’nun kurucu Dernekleri arasında yer aldı. 8 yıldan beri başkanlığını yürüttüğüm Maltepe Çerkes Derneği, klasik dernekçilik dışında Çerkes toplumuna entellektüel derinlik kazandırma ve yeni şeyler önermenin peşinde oldu. 2015 yılında yayınladığımız “Dirilen Şarkılar” Albümü dışında, partimiz ÇDP’nin kuruluş çalışmalarının önemli bir bölümü derneğimizde gerçekleşti. Yazdığım ve yayınladığımız “Gönen-Manyas Çerkes Sürgünü” kitabımız da Maltepe Çerkes Derneği’nin bir parçasıdır. Konferanslar, imza günleri ve toplumsal bilincin yükseltilmesi derneğimizin öncelikleri arasındadır.

Ali İhsan Aksamaz: Maksıme Kültür Merkezi ne zaman kuruldu? Hangi ihtiyaçtan doğdu? Hangi alanlarda faaliyet yürütüyor? Kısaca bilgi verir misiniz?

Murat Özden: Dünyanın yaşadığı uzun pandemi dönemi sosyal hayatı sıfırlamış, insanların alışkanlıklarını değiştirmişti. Bu yeni dönemde artık dernekçilik faaliyetlerinin geçmişte olduğu gibi mümkün olmayacağı tespitini yapmamıza neden olmuştu. Onun için süreç bize yeni şeyler söylememiz ve yapmamız gereğini dayatıyordu. Kaybolmakta olan ve sadece bazı köy düğünlerinde yaşlıların yaptığı, Nart Destanlarında da, adı geçen maksımeyi ticarî bir ürün haline getirerek yok olmaktan kurtarmamız gerektiği düşüncesine ulaştık. Bununla ilgili marka tescil işlemini yapabilmek için,”Maksıme Turistik Tesis İşletmeciliği ve Prodüksiyon ltd Şirketi”ni kurduk. Maksıme Kültür Merkezini, Maltepe Çerkes Derneği’nin kiracısı olarak Maksıme limited Şirketi CAFE- Restaurant olarak işletiyor. Dünyanın hiçbir yerinde maksıme içerek, Çerkes yemeklerini yiyerek ve Çerkesce canlı şarkılar dinleyeceğiniz ikinci bir mekân bulamazsınız. 2022’nin Ocak ayında oluşturduğumuz Maksıme Kültür Merkezi’nin sahnesi söyleyecek sözü olan, sesi olan, bestesi olan, derlemesi olan herkese açık. Sonbaharda oluşturmayı planladığımız “Diaspora Çerkes Müzik Akademisi” yeni bestelerin ve albümlerin ortaya çıkmasına öncülük edeceğine inanıyoruz.

“Çerkes yemeklerini yiyerek ve Çerkesce canlı şarkılar dinleyeceğiniz ikinci bir mekân bulamazsınız”

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi de bize maksıme hakkında bilgi verir misiniz? Siz maksımeye Çerkes bozası diyorsunuz. Bazı dostlar buna itiraz ediyor. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Murat Özden: Coğrafya nasıl kaderse, Coğrafya’nın ürettiği ürünlerle yaşamak da insanın kaderidir. Maksıme Kafkasya Coğrafyasına uygun bir içecektir. Darı, mısır unu ve balla yapılırdı. Biz mısır unu, toz şeker ve su ile uzun ve zahmetli bir kaynatma sonucunda ve sürekli karıştırarak, mısır ununu nişastaya dönüştürüyoruz. Karıştırmazsanız çöken mısır unu yanar. Maksıme soğuduktan sonra içtiğinizde boza tadında ve kıvamındadır. Mayalama yapıldığı için, bir hafta sonra hafif bir ekşime ve alkollenme olur. Bu anlamda maksıme hem Çerkes Bozası, hem de bir içecektir

Ali İhsan Aksamaz: Boza hakkında çok önceden bir makale yazdığım için araştırmalarımdan biliyorum; birçok halk bozayı paylaşamıyor. Biri “Bizim!”; diğeri “Hayır, bizim!” diyor. Maksımede de böyle bir paylaşamama durumu var mı? Maksıme yalnızca Çerkeslerin içeceği mi? Kuzey Kafkasyalı veya Kafkasyalı başka halklar da maksımenin kendilerinin içeceği olduğunu söylüyor mu? Maksıme,  Tatar bozasından farklı mı?  Bu konulara siz nasıl yaklaşıyorsunuz?

Murat Özden: Boza Kafkas ve Balkan Coğrafyalarının ortak içeceğidir diyebiliriz. O yüzden biz bir paylaşamama kavgasında değiliz. Ancak bozanın uzun süre bekletilerek bir içeceğe dönüştürülmesi geleneğinin sadece Çerkeslerde olduğunu düşünüyorum. Çerkes sözlü edebiyatının en önemli örneklerinden biri olan xoxu geleneği, yani maksıme boynuz içerisinde konuklara ikram edilirdi ve bu ritüel esnasında inanılmaz güzel Çerkesce konuşmalar ve iyi dilekler dile getirilirdi. Bu geleneğin canlandırılması içinde çalışmalar yapıyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Maksımedeki alkol oranı nedir? Maksıme de boza gibi bekletildikçe alkol oranı artıyor mu?

Murat Özden: Maksımedeki alkol oranı % 5-6 gibidir. Bekleme süresi uzadıkça bu oranın arttığını biliyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Maksıme nasıl yapılıyor? Karışımları nedir? Hammaddesi nedir?

Murat Özden: Maksımenin hammaddesi mısır unu, toz şeker, maya ve sudur. Atalarımız bal ile yapıyorlardı. Maksıme mısır unu, şeker ve suyun uzun ve zahmetli bir kaynatma ve karıştırma süreci ile bozaya dönüştürülmesidir. Yine uzun süre mayalanmış olarak bekleterek farklı bir içeceğe dönüştürüyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Bilebildiğim kadarıyla siz seri üretim yapıyorsunuz? Bir atölye mi oluşturdunuz? Paylaşımlarınızdan görebildiğim kadarıyla standart şişe ve bardaklarınız var. Mekânınız dışında maksıme pazarlaması da yapıyor musunuz?

Murat Özden: Maltepe Çerkes Derneği, üç katlı bir kompleks. Birinci katı Maksıme Kültür Cafe olarak faaliyet gösteriyor. İkinci katı dernek ve vakıf, üçüncü katımızda maksıme imalathanemiz olarak faaliyetini sürdürüyor. Marka tescil işleminden sonra üretim iznini de alacağız. Şimdilik dostlara kargo ile gönderiyoruz ve Maksıme Kültür Merkezinde ikram ediyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Bu konuda bir araştırma yapmadım; çok ayrıntılı da bilemiyorum ancak maksımenin Kafkasya’da da yapıldığını biliyorum. Sizin maksımenizin oradaki maksımeden farkı var mı? Alkol oranı bakımından soruyorum.

Murat Özden: Tabi maksımeyi dünyada bizden başka ticari olarak üreten bir başka kuruluş yok. Dolayısıyla bir standardı da yok. Zannediyorum maksımenin dünyadaki standartlarını biz belirleyeceğiz.

“Maksıme geleneği Kabardeyler hariç neredeyse bütün Çerkeslerde terk edilmiş gibi görünüyor”

Ali İhsan Aksamaz: Nart Destanlarından maksımeyi biliyorum. Maksımenin içeriği ve yapımı Müslümanlaşmanın etkisiyle Kafkasya’da ve üretildiği diğer yerlerde değişime uğramış mı? Çok eskiden bje (boynuz) ile içildiğini duymuştum; şimdi bardakta içiliyor.  Bu gelenek ne oranda nerelerde devam ediyor?

Murat Özden: Maksıme geleneği Kabardeyler hariç neredeyse bütün Çerkeslerde Müslümanlığın etkisiyle terk edilmiş gibi görünüyor. Ancak şöte (boza) geleneği düğünlerde diğer Çerkes kabilelerinde yakın zamana kadar devam ediyordu.

Ali İhsan Aksamaz: Maksıme içmenin sağlığa pek paydalı olduğunu da bir yerlerde okumuştum. Verem hastalığının tedavisine iyi geldiğini de okumuştum; cildi besliyormuş, kanı temizliyormuş. Gerçekten de öyle mi?

Murat Özden: Maksıme içeriği nedeniyle yüksek bir enerji içeceğidir. Özellikle soğuk ve karlı havalarda uzun atlı yolculuğa çıkacaklar, soğuğa karşı korunmak için maksıme içerek yola çıkarlardı. Bağırsakları çalıştırma, vücut direncini arttırma gibi özelliği olması verem gibi hastalıklara karşı kullanılmasını beraberinde getirmiştir. Ayrıca ruhi bunalımı olan hastaları da ferahlatma anlamında kullanıldığında bilinmektedir

Ali İhsan Aksamaz: Zaman ayırdığınız için teşekkür ederim. Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim. Belki bu söyleşimizden sonra, maksıme içmek isteyenler veya Maltepe dışından sipariş vermek isteyenler olabilir. Size nasıl ulaşabilirler. Sizin üretiminiz maksıme TSE’den tescilli mi?

“Maksımeyi dünyada bizden başka ticari olarak üreten bir başka kuruluş yok”

Murat Özden: Bu röportaj için ben çok teşekkür ediyorum. Sipariş için 0532 425 08 91 no’lu telefondan arayabilirler.

+

(Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Dirilen Şarkılar/ K̆enexajige Voredxer”, 20 II 2020, sonhaber.ch; Ali İhsan Aksamaz, “Üçüncü Sürgün/ Gönen- Manyas Çerkes Sürgünü”, 4 XI 2020, sonhaber.ch;   Murat Özden, “Ulusal Sorun ve Çerkeslerin Konumu”, Kendi Yayını, İstanbul, 1979; “Murat Özden ile Dirilen Şarkılar”, 11 VII 2015, ajanskafkas.com; Murat Özden, “Çerkes Siyasallaşmasının Öncüleri”, Apra Yayıncılık, İstanbul, 2018; Murat Özden, “Üçüncü Sürgün/ Gönen- Manyas Çerkes Sürgünü, 21 Yayınları, İstanbul, 2020; Murat Özden: “Asimilasyonu Mısır’daki Sağır Sultan da biliyor!”, 17 XII 2021, sonhaber.ch)

 +

(2015 Y., Merter)