жэ --  koş
        мажэ -- koşuyor
        нажэ -- oraya koş
        ажэ  -- teke
        жэрыжэ -- koşarak
        жэщ  -- gece
        жэр   -- hızlı
        жейн -- uyumak

        Сэ сыжэрэ?  -- Ben koşuyor muyum?         
        Сэ сожэ.  -- Ben koşuyorum.

        Уэ  ужэрэ?   -- Sen koşuyor musun?  
        Уэ  уожэ. -- Sen koşuyorsun.

        Ар  жэрэ?     -- O koşuyor mu? 
        Ар  мажэ -- O koşuyor. 

        Сэ сожей.  -- Ben uyuyorum
        Уэ уожей.  --  Sen uyuyorsun
        Ар  мэжей. -- O uyuyor

        Сэ сыжея?    Ben uyudum mu?
        Сэ сыжеящ.    -- Ben uyudum. 
        Уэ  ужея?      Sen uyudun mu?  
        Уэ ужеящ.      -- Sen uyudun.       
        Ар  жея?        O uyudu mu?
        Ар жеящ.        -- O uyudu. 

        Сэ сыжеинщ. -- Ben uyurum
        Уэ ужеинщ.  --  Sen uyursun
        Ар жеинщ.    -- O uyur

        Жэщым  ужея?  -- Gece uyudun mu?        
        Сыжеящ.           -- Uyudum. 

        Умари  жея?  -- Ömer de uyudu mu?
        Ари жеящ.   -- O da uyudu.

        Ажэр   жэру   мажэ.  Teke hızlı koşuyor.
        Нанэ  унэм   щожей. Nine evde uyuyor.

Жь жь -- Bu ses j' sesin versiyonudur ses öğreticiden alınmalıdır. j sesinin biraz kalın sesidir.

жьы   жьэ  жьа  жьауэ   ужьэ  яжьэ  мыжьэ  мажьэ  жьажьэ  ежьэ 

жьы -- eski   жьы --rüzgar-hava   жьауэ - gölge-şemsiye
жьэ --pişmekten emir         жьа --pişmiş    жьэ --ağız

        Мыр сыт?         -- Bu nedir?
        Ар жьауэщ.     -- O şemsiyedir.

        Мыр сыт?        -- Bu nedir?
        Ар ужьэщ.      -- O gelinciktir.

        Мыр сыт?        -- Bu nedir?
        Ар  мажьэщ.   -- O taraktır.

        Мыр ажэщ.  - Bu tekedir.    Мор  ужьэщ. - Şu gelinciktir. 
        Ари  жьауэщ.  O da şemsiyedir.


З з  -- Türkçe z harfi ile aynı sestir.

             зы      зэ     зи      зу 

зы -- bir   зэ -- bir defa    зи  -- hiç    зэрызэ -- birer defa 
зырыз -- birer tane   зын -- süzmek (sıvıları)

        мазэ -- ay        мыр  мазэщ. -- bu aydır.   
        мыр мaзэ? - bu ay mı?    Ар мазэщ. -- o aydır. 

        Зы  мазэ.  -- Bir ay
        Зы жьауэ. -- Bir şemsiye.
        Зы  ажэ.   -- Bir teke
        Зы танэ.    -- Bir dana.

Sayı bildiren sözcüklerden bir nesnenin daima başına gelir.
Diğer tüm sayılar nesnenin sonuna gelir .
Ona kadar sayılar nesneye bitişik yazılır sondaki sesli harf düşer.
Daha büyük sayılar yine nesneden  sonra gelir fakat ayrı yazılır.

        Мыр   мэзщ. -- Bu ormandır.
        Мэзыр   инщ.-- Orman büyüktür.

        Сэ сыинщ. -- Ben büyüğüm.      

        Уэ уинщ. -- Sen büyüksün.     

        Ар инщ.  --O büyüktür.   

        Умари инщ.  -- Ömer de büyüktür.

        Ажэри ин?  -- Teke de büyük mü?  

        Ажэри инщ.  -- Teke de büyüktür.  

        Мыщэри ин? -- Ayı da büyük mü?   

        Мыщэри инщ.  -- Ayı da büyüktür.

        Ажэр мэзым  мажэ.    -- Teke ormana koşuyor.                          

        Мыщэри мэзым мажэ. -- Ayı da ormana koşuyor.  

        Мы уэрамыр инщ.        -- Bu cadde büyüktür

        Мы уэрамыри инщ.      -- Bu cadde de büyüktür.

        Мыр сэ си уэрамщ.     -- Bu benim sokağım.                             

        Мыр сэри си уэрамщ. -- Bu benim de sokağım.

        Мы уэрамыр сыту  ин.   -- Bu cadde ne büyük

        Мы уэрамым  ирижэ.    -- Bu cadde boyunca koş.

        Мор сэ си унэщ.     -- Şu benim evim.                                        

        Ар сэри си унэщ.   -- O benim de evim.

        Мор уи анэщ.               -- Şu senin annen.

                      Мори уи нанэщ.           -- Şu da senin ninen.

        Мыр си анэщ.       -- Bu benim annem.                                     

        Мор си нанэщ.     -- Şu benim ninem.

        Ари си жьауэщ.   --  O da benim şemsiyem.

        Ар уи мажьэщ.           -- O tarağın

        Ари уи жьауэщ.          -- O da şemsiyen

        Мыр сэ си мэзщ.   -- Bu benim ormanım.

        Ар сэри си мэзщ.  -- O benim de ormanım.

        Ар Умари и мэзщ. -- O Ömer'in de ormanı.

Б б  -- Türkçe b sesi ile aynı sesi verir, bı diye okunur.

бы   бэ   бо    бу    бий   бей     бажэ     банэ    бауэ      абы     мыбы  мобы       бын    бжэ   батэ   бэта   сабэ    щабэ  

бэ -- çok     бий -- düşman     бей -- zengin     бажэ -- tilki    банэ -- diken   бауэ -- nefes      бын -- evlat    cабэ -- toz

Мыр бжэ?
Ар бжэщ.
Ар инщ.

Мыр      сэ    сибжэщ.  -- Bu benim kapımdır
Мор       уэ    уибжэщ.  -- Şu senin kapındır
Ар      абы      ибжэщ.   -- O  onun kapısıdır.

Унэр  (  ар )      сэ   си   унэщ. -- Ev benim evim.
уэ    уи   унэщ. -- Ev senin evin.
абы     и   унэщ  -- Ev onun evi.

Мэзыр   ( ар ) сэ   си  мэзщ. - Orman (o) benim ormanım.
уэ   уи  мэзщ. senin ormanın.
абы   и  мэзщ. onun ormanı.
Мэзыр  мыщэми   ажэми  бажэми я мэзщ. -- Orman ayının da tekenin de tilkinin de ormanıdır.

П п  -- Türkçe p sesi ile aynıdır, pı diye okunur.

пы    пэ   па    напэ    псы    псынэ    псэ     пасэ    пышэ   пашэ    пыз 

псы -- su  псэ --can  псынэ -- göze  пасэ -- erken
пашэ -- önder lider  уэс --kar  уэсэпс -- çiğ

Бажэр   мэзым     сэ   сoшэ.  -- Tilkiyi ormana ben  götürüyorum. 

уэ   бошэ.                          sen  götürüyorsun. 
абы   иешэ.                            o   götürüyor. 
Бажэр   мэзым     сэ   сшащ. -- Tilkiyi ormana  ben  götürdüm
уэ   пшащ.                          sen  götürdün
абы  ишащ.                           o    götürdü
Нанэ  унэм  сэ    сошэж.  -- Nineyi eve ben götürüyorum.
уэ    бошэж.                     sen götürüyorsun.
абы   иешэж.                       o  götürüyor.

Нанэ  унэм     сэ    сшэжащ.   -- Nineyi  eve ben götürdüm
уэ   пшэжащ.                       sen götürdün
абы   ишэжащ.                         o  götürdü

Burada  ж  nin kattığı anlamı farketmiş olmalısınız. Evine götürmek veya geldiği yere geri götürmek.Ben sen o  şahıs eklerinin fiil başında nasıl şekillendiklerini de görmelisiniz. Aynı çıkışlı  б ve п harflerinin ikinci tekil şahıslarda birbirlerinin yerine kullanıldıklarını da görebilirsiniz. Burada nine  p halindedir. Belirteç ihtiyacı olmadığından düşmüştür.  Yani ap (belirtili o) dur.

Бажэр  Умар     мэзым   ишэжащ.   - - Ömer tilkiyi ormana götürdü.
Щынэр  нанэ     унэм  ишэжащ.     --  Nine kuzuyu eve götürdü.
Шыр     сэри     унэм  сошэж.            -- Ben de atı eve götürüyorum.

Bu cümlelerin üçü de asli yerine dönüş ifade ederler. Herhangi bir ormana, eve değildir.

Telaffuzları iyi öğrenilmesi gereken anlamları ve anlam ilgileri sonradan kavranacak sözcükler.

жэ    жа     ажэ   жан    жэн   жэщ   жащ   жэр    жэм   шэж  шыж   шаж    жэп 

пэж    пажэ  жьэ   жьа    мажьэ    жьажьэ   жьы   пыжьэ    пыжьа    жьапщэ  

жьыуэ    жьауэ   ужьэ   бы  бэ  бауэ   банэ  нобэ   бажэ   бжэн   пэбжэн  пабжэн

ибжьэн   тебжэн    ибжэн