kafkasya

DİL EĞİTİMİ 18. Ders
SHOQUL İlhan Aydemir

.........................................................................................................................................

ЕПЩlЫКlУЯНЭ ГУКЪИНЭ
ON SEKİZİNCİ DERS

СЭРЭ СИ УНАГЪУЭМРЭ
BEN VE AİLEM

Цlэ - ad
Унэгъуэцlэ - soy adı
Адэ - baba
Анэ - anne
Адэцlэ - baba adı
Анэцlэ - anne adı
Унагъуэ - aile
Унагъэ - evli
Унэдэс - bekar
Бын - evlat
Къуэ - oğul evlat
Пхъу - kız evlat
Къуэш - erkek kardeş
Шыпхъу - kız kardeş
Дэлъху - (kız için) erkek kardeş
Анэш - dayı
Адэш - amca
Анэшыпхъу - teyze
Адэшыпхъу - hala
Гуащэ - evin hanımı- büyük hanım- prenses
Унэгуащэ - evin hanımı - eş
Щхьэгъусэ - eş
Фыз - çocuğu olmuş kadın
Лlы - erkek- adam
Пщы - evdeki büyük erkek - prens - kayınbaba
Пщыкъуэ - bayan eşinin kardeşi
Пщыпхъу - bayan eşinin kız kardeşi
Щыкъу - erkek eşinin kardeşi
Щыкъуанэ - kaynana
Щыкъуадэ - kayınbaba
Щыкъущауэ - erkek eşinin kardeşi
Тхьэмадэ - Evin büyüğü, reis ( aileye göre)
Нанэ - nine
Дадэ - dede
Къуэрылъху - oğulun çocuğu, torun
Пхъурылъху - kızın çocuğu , torun
Нысэ - gelin
Нысащlэ - taze yeni gelin
Нысэгъу - elti
Малхъэ - damat
Мэлхъэгъу - bacanak
Хъыджэбз - kız
Щlалэ - oğlan
Нэхъыжь - büyük
Нэхъыщlэ - küçük
Фызабэ - dul kadın
Тlуанэ - kuma
Мылъхуанэ - analık
Мылъхуукъуэ - üvey erkek kardeş
Мылъхупхъу - üvey kız kardeş
Быдзышэlэхьэгъу - süt kardeş
Гъунэгъу - komşu
Благъэ - akraba (akrabalık bağı olan)
Унэкъуэщ - aynı akrabadan olan (kardeş)

Сицlэр Илхьэнщ.
Си унэгъуэцlэр Щокъулщ.
Си къуажэр Ендрейщ.
Си адэм ицlэр Нэфlыцlэщ
Си анэм ицlэр Нагlимэщ.
Сэ минрэ щибгъурэ тхущlрэ тху гъэм сыкъалъхуащ.
Си унагъуэр мэкъумэшыщlэ унагъуэт.
Нобэ си ныбжьыр тхущlрэ щы хъуащ.
Нобэ си анэри си адэри сияпэ итщ. Тхьэм узынчэу тхуигъэпсэухэ.
Зэкъуэшиплlрэ хъыджэбзитlрэ дохъу.
Зэкъуэшхэм псоми унагъэ ящlащ. Унагъуэм хэхьэжахэщ.
Хъыджэбзхэм зым унагъэ ищlащ. Зыри ди анэ адэм бгъэдэсщ.
Си адэм и адэм ицlэр Ахьмэдщ. Абы и адэжым ицlэри Пlытlэщ.
Пlытlэ и адэм ицlэри Лакъэщ.
Лакъэр хэкум къикlыу къэкlуаращ.
Лакъэ бынищ иlэти зыр дуней зэуэшхуэм хэкlуэдащ.
Сэри быниплl къысщlэхъуащ. Щlэлитlрэ хъыджэбзитlрэ.
Ахэри нобэкlэ иоджэхэ lэщlагъэ зрагъэгъутыну.
Си щхьэгъусэм ицlэри Хьэтыджэщ.
Ари Минрэ щибгъурэ хыщl гъэм къалъхуащ.
И ныбжьри нобэкlэ плlыщlрэ й мэхъу.
Си адэкъуэшхэри тху мэхъу.
Сэ адэшыпхъуу сиlэри зыщ.
Си адэшыпхъум ицlэр Бацщ.
Си анэр Хамэхэ япхъущ.
Абыи къуэшитlрэ зы шыпхъурэ иlащ.
Ахэр Тхьэм жэнэткlэ игъэгуфlэ.
Дунейм ехыжахэщ

Bu dili bilgilenme olarak öğrenmekten ziyade seslerin telaffuzları önem taşıyor. Bu nedenle çok bilgi yerine öğrendiğini telaffuz etme ve kullanmaya ağırlık verilmelidir.

Eğer sesler doğru olarak çıkarılabilinirse dili konuşmak gerçekten kolaylaşır.

Dil ses anlam temelinden oluştuğu için ilk duyduğunuz sözcük tarafınızdan anlamlandırılabilir. Doğal süreçte oluşan sözcükleri anlamak kolay olur. Sadece problem doğru telaffuzdadır. Bir şekilde bu problemi halletmedikçe bir şeyler öğrenilmiş sayılmaz. Telaffuzun düzeltilmesi de bilgi ile olmaz. Seslerin üzerinde doğrusu bulununcaya kadar çalışılmalıdır.

Мы дунейр сэращ зейр

Гъатхэ дахэм
Содэхащlэ
Дуней дахэр инщ.
Уэ удахэм
Сэ сыдахэщ.
Дахэу щыlэр минщ.
Пщlащэм пщlащэр
Иоlущащэ
Мэзыр къегъэуш.
Бзухэм ябзэ
Уэрэд къабзэр
Гъащlэм и тхьэгъушщ.

Buradaki telaffuz tam olarak başarılırsa anlam kendiliğinden oluşur. Gerçekte dili bilmeyenler bunun gerçekliğini anlayamayabilirler fakat dilin yapısı öyledir ve anlamını size önceki ön bilgilerden hareketle öğretir. Biz her ne kadar dili kuralları ile öğretmeğe çalışıyor isek de temel esprisi sesleri öğrenmekten geçer.

Bu dilin tüm diğer dillerle bağlantıları vardır. Ses anlam temelinde demek istiyorum Mesela Türkçe'deki kılıf sözcüğünü ele alalım yani kıla fe olandır yani kıl Türkçe kök kelime esaslıdır fe ise Adigece'nin kalıntısı olarak oraya girmiştir. Fe ise Adige cede derisi, yüzeyi, yüzeyini örten şey, uydurulan bahane anlamındadır. Bu sadece bir örneklemedir. Mesela Arapça'daki zi eki hem aynı anlam ve aynı işleyiş ile aynı söylem ile Adigece'de mevcuttur. Anlaşılmasını istediğim şey çok basittir.

Sadece telaffuzların yani seslerin halli birçok problemi kökten çözer.

Зафер ицlэу зы щlалэ соцlыху
Анкара дэсу
Езым зэржиlэмк!э куэду щlэлэфlщ
И захуэм ухуеймэ
Пэжу щlэлэфlщ жысlэм згъэбэта хъункъым
Щlэлэфlкъым жысlэм пцlы хъунщ.
Щlэлэфlкъым жысlэу
Сыт щхьэкlэ пцlы сыупсын
Сыт щхьэкlэ хуэмфащэ жысlэн.
Сыт щхьэк!э пцlы теслъхьэн.
Ар сэ нэгъабэщ щысцlыхуар.
Адыгэбзэ зэдгъэщlэнущ жытlэу,
Анкара и зы хьэщlапlэ гуэр дыщызхуашэсарщ.
Сыт хуэдизу нэгъабэщ жысlэми
Куэд щlауэ соцlыху сэ ар.
Дыщыцlыкlум хэтlэ хэсэ дыщыздэджэгуащ
Баш упэпцlакlэ ди къуажэ куэнчыбыщхьэхэм.
Мащlэрэ хъаринэ дыщитlысхьакъым
Ди пщlантlэ дэт дэшхуейшхуэм и лъабжьэм.
Си гъащlэм и дэтхэнэ плlэнэпэм щыщ
Куэд ислъэгъуащ сэ абы и нэlум.
Япэ щыслъэгъуам а псор къыхэзгурlукlащ.
Гур зэрощlэ жаlэ
Езым сыкъищlа сыкъимщlа сщlэкъым
Ауэ сэ сщlащ, сигум ищlащ.
И нэгум сэ ислъагъукlащ
Си гъащlэм си нэгу щlэкlа куэд
Здэзгуэшауэ.

А къурсым къекlуэлlар сэ сизакъуэтэкъым
А псом яхущытащ сэр хуэдэу.
Псори здищтэу зэхуэдэу
Сыт щыгъуэй нэжэгужэу
Сыт щыгъуэи гумащlэу
Псом я гукъеуэр къыгурыlуэу.
Хэт кlэрыхур дищтэу
Хэт зыхуэныкъуэр диlэту.
Зы махуэи слъэгъуакъым и нэщхъ зыхэукlауэ
Зым нэрмыплъ ириплъу
Абазэу, абзэхыу, къэбардейуэ.
Яхэтащ а гупым lуэху lащlэу.
Хэт и гупсысэм къыхихыу
Хэт и гупсысэм хилъхьэу.
Ауэ мыхъун зы псалъэ къыжьдэкlакъым ижьэм.
Хуэмфащэ къиупсэлъакъым,
Имыгъуэ зэй ихуакъым.
Гур къабзэм утыку мэжабзэ.
Ару къыщlэкlынт щlыжаlар.

Buradaki güzel bir söz önceden söylenmiş gibi zikredildi fakat onu ben hiç
duymamıştım söz gelimi söyledim ama gerçekte söylenip söylenmediğini
bilmiyorum fakat güzel uymuş düşüncesindeyim.

Гур къабзэм утыку мэжабзэ.

Kalp temiz olursa ortam berraklaşır gibi düşünülebilir.

Сэрэ Си Унагъуэмрэ

Сэ си унагъуэр фlыуэ солъагъу.
Зым lэпыхур зым дищтэу дыздопсэу.
Си щхьгъусэр фlы дыддэу солъагъу.
Абы щхьэкlэщ сищхьэм гъусэ щlыхуэсщlар.
Ар сэ си щхьэгъусэми
Къыщаупсэлъкlэ
Илхьэн и унэгуащэ жаlэ.
И фыз щыжаlэи мэхъу
Си быным фэ зэрхуэхъуам щхьэкlэ.
Си быным анэ зэрхуэхъуам щхьэкlэ.
Сэри абы илlу селъытэ
Лlыгъэшхуэ схэлъу илъытэу.
Аращ адыгэбзэр щlэдахэр
Псалъэу хэтыр цlыхурэ цlыхунрэ цlыхугъэрэ ипэ иригъэщу.
Пщlэ хуэщlын, фlыкlэ ехъуэхъун хуэунэтlауэ зэрщытырщ.

Бын унагъуэ щыхъукlэ
Хэтыр еджапlэ макlуэ
Хэтри и lуэху макlуэ махуэ къэс.
Псори фlыуэ зролъагъу
Зым зыр доlэпыкъу зэрхузфlэккlэ
Ахэри пщэдей ин хъунухэщ
Унагъуэ зырыз яухуэнущ.
Сэ си къэлэн нэхъыщхьэщ
Ахэр зыкъуэзгъэтыну зэсшэлlэну, зэрсхузфlэккlэ.
Узкъуэтмэ гъащlэр нэхъ хьыгъуафlэ хъуну согугъэ.

Арауэ къыщlэкlынщ щlыжаlар
Зым lэпыхур зым къищтэжу Тхьэм бэрэ фыздигъэпсэу.

СЭ СЫЦlЫКlУ

Си анэм жеlэ,
Си псэ цlыкlу.
Си адэм жеlэ,
Си бзу цlыкlу.
Пщэдджыжь къэскlи
Нэхъ иныжь
Сыхъуу жаlэ
Сызоплъыж.
Дадэ жеlэ
Бабыщ цlыкlу.
Нанэ жеlэ
Шырэ цlык!у.
Цlыкlуэ цlыкlуэ
Цlыкlуэ цlыкlу.
Псом ядэжкlи
Сэ сыцlыкlущ.
lэр сщlым
бзухэр мэлъэтэж
Псым бабыщхэр
Холъэдэж.
Къэсlэтати хъарбыз цlыкlу
Къысlэпыхури
Хъуащ цlыкlу цlыкlу.
Сэ
Итlанэ
Ахэм нэхърэ
Ахэм нэхърэ
Сынэхъ цlыкlу.
Къэжэр Пэтр

Мы усэ дахэр гукlэ зэ зэгъэщlа хъум бзэри нэхъ зэгъэщlэгъуафlэ
нэхъ гурыlуэгъуафlэ хъунщ.
Нэхъ ипэ игъэщыпхъэр мащlэми куэдми гукlэ зыгуэрхэр зэгъащlэу
къэупсэлъынырщ.

щ - sesi fiil başına geldiği zaman - belirtilen yerde - anlamına gelir.
fiil eğer м - hal eki alırsa ise belirtilen zamanda anlamı katar.

Зафер сэ Анкара щыслъэгъуащ. - Zaferi ben Ankara’da gördüm.
Зафэр сэ Анкара щысцlыхуащ. - Zaferi ben Ankara’da tanıdım.
Burada belirtilen yer de anlamı katıyor. Eylemin gerçekleştiği yerde.

fiilden sonra щыгъуэ gelsin veya gelmesin anlam değişmez.

Япэ ущыслъэгъуам щыгъуэ нэхъ ущlалэт. İlk gördüğüm zaman daha gençtin.
Япэ ущыслъэгъуам нэхъ ущалэт. - İlk gördüğümde daha gençtin.
Burada belirtilen zaman da anlamı katıyor. Yani eylem gerçekleştiği zamanda.

Лэжьыгъэр зыхэзылъхьар Щокъул Илхьэнщ.

.........................................................................................................................................

1.Ders 2.Ders 3.Ders 4.Ders 5.Ders 6.Ders 7.Ders 8.Ders 9.Ders 10.Ders

11.Ders 12.Ders 13.Ders 14.Ders 15.Ders 16.Ders 17.Ders 18.Ders

19.Ders 20.Ders 21.Ders 22.Ders 23.Ders 24.Ders 25.Ders

26.Ders 27.Ders 28.Ders 29.Ders 30.Ders

.........................................................................................................................................