Fehim Taştekin

2014 Soçi Kış Olimpiyat Oyunları, Kafkasya’daki ‘soykırım’ acısını depreştirirken Çerkeslerden karşı atak var: ‘Çerkesiyat 2012’. Tam da Çerkesler 19. yüzyılda sürüldükleri tarihi topraklarda olimpiyata karşı takınılacak tutumu tartışırken ‘Dünya Çerkes Olimpiyat Oyunları’ kısaca Çerkesiyat 2012 projesiyle gündemleri alabora oldu.

Şimdi Soçi 2014’yi tarihi trajedinin tanınması açısından fırsat olarak görenlerle ‘atalarımızın kemikleri üzerinde oynamak niye’ diye çıkışanlar, Çerkesiyat’ın Soçi’yi meşrulaştırma aracı olup olmadığını tartışıyor. Çerkesiyat, 2012’de Nalçik’te 12 olimpiyat şampiyonu Çerkes’in gösterisiyle başlayacak. 12 dalda yapılacak. 12 konferans planlandı. 12 kategoride finansör var. 12 Çerkesler için bir kod. 12 Çerkes kabilesini simgeliyor. Çerkesya bayrağının 12 yıldızı var.

Çerkesiyat’ın mimarlarından tarihçi Sufyan Cemuhov, projenin Soçi bağlamında gündeme gelen ‘Çerkes sorunu’nun çözümünde uygun bir iklim yaratacağını düşünüyor. Çerkes sorununu üç ayakta tanımlıyor: ‘Soykırımın tanınması’, ‘diasporanın dönüşü’ ve ‘bölünmüş Çerkesya topraklarının birleştirilmesi’.

Moskova, Çerkes soykırımının tanınması taleplerine karşı hep üç maymunu oynadı. Çerkes Kongresi’nin soykırımın tanınması başvurusuna Duma’nın yanıtı şöyleydi: ‘2. Dünya Savaşı’nda Çerkesler soykırıma uğramamıştır.’ Soru 1.5 milyon insanın sürüldüğü 1864 faciası ve oraya gelinceye dek 300 yıl boyunca yapılan katliamlarla ilgiliydi ama yanıt Çeçen, İnguş, Karaçay ve Balkarların sürüldüğü 1943-1944 olayları üzerinden verildi. Yok sayma siyaseti Çerkeslerin dönüşünde de geçerli: Rusya’nın nüfus krizine deva adına çıkarılan yasa Çerkeslere şamil değil. Yabancılar için aranan Rusça bilme ve Rusya’da beş yıl ikamet şartı Çerkesler için de geçerli. Çerkesya’nın birleştirilmesi ise bölge hakları kadar Rusya için de çok çetrefilli bir mesele. Herkes için bu patikanın mayını bol.

Çerkesiyat 2012’nin Çerkes meselesinin hallini kolaylaştıracağı izahatı fazla alıcı bulamazken öteki telif öne çıkıyor: ‘Çerkesiyat, Soçi 2014 olimpiyatlarına Çerkes icazeti alma girişimidir.’ Rusya Olimpiyat Komitesi’nin 2012’ye yeşil ışık yakması da bu yargının en büyük payandası. Rivayet o ki komite finansör de olacak.

Girişimin St. Petersburg, Moskova, Soçi, Çerkesk, Maykop ve Lazarevsk’teki toplantılarından destek çıktı. Sıra diasporaya gelince durum değişti: ‘Bu Çerkesleri sporla birleştirmek için fırsat’ diyenlerle ‘Soçi meşrulaştırılıyor’ itirazını yapanlar karşı karşıya. Ancak Çerkesiyat bir yana 2014, Çerkesya’nın düşüşünün 150. yılına denk geliyor. Olimpiyata destek olanlar da karşyı çıkanlar da bir yerde birleşiyor: Bu Çerkes meselesinin gündeme gelmesi için bir fırsat. Ve herkes en azından dünyaya şunları diyebilmeyi umuyor:

Oyunların oynanacağı Krasnaya Polyana, Rus ordusunun Çerkeslerin yüzde 50’sini katledip geri kalanının yüzde 90’ını sürdükten sonra zafer yürüyüşü yaptığı yer. Rusların ‘Kızıl Tepe’ dediği vadiyi Çerkesler Kbaada diye anıyor. Oyunlar toplu mezarlar üzerinde oynanacak. Soçi adını yok edilen Çerkes kavmi Şaçe’den alıyor. Bu kent 1859’da İmam Şamil teslim olduktan sonra direnişi sürdüren Batı Kafkasya halklarının ilan ettiği siyasi birliğin (1861-1864) başkentiydi. Soçi’nin sahipleri Ubıhlar silinirken yanı başındaki Shapsughya’da 600 bin yerliden bugüne 12 bin kişi kaldı. Ayrıca UNESCO’nun Kültür Mirası saydığı Kafkas Rezervi, Soçi Mili Parkı ve Federal Oyun Rezervi kurban ediliyor. Bu konuda Çerkeslerin sesi kendi çeperlerini aşamasa da Greenpeace feveran ediyor. Velhasıl gerçekleşirse Çerkesiyat ve ardından Soçi Çerkesleri bir buçuk asır sonra dünyanın gündemine yeniden taşıyacak. Rusya Soçi’yle prestij derdindeyken ‘soykırım’a sobelenecek.