("Mutluluk Yolu" romanı üçüncü baskısına önsöz,1970)
Mıhamet oğlu Tembot
K'eraş, 1902'de Adige Özerk Oblastı’nın (Хэку) (1) Koşhabl
köyünde doğdu.
Tembot'un babası Mıhamet bir ölçüde Rusça okuma yazma biliyordu.
1917 Ekim sosyalist devriminden önce baba Mıhamet K'eraş, birkaç
yıl Dondukovski –Hacemıkohabl- stanitsasında çalışmıştı. Köyden
ayrılıp babasının yanına her bir gidişinde kendi köyüne oranla
kültürel düzeyi daha yüksek ve gelişmiş olan bu Kazak stanitsasını
(2) görüyor, bilinci uyanıyor ve içinde okuma özlemi doğuyordu.
Tembot K'eraş 1914'te Ufa (3) kentindeki bir Tatar okulu
seminerine kaydoldu ama Birinci Dünya Savaşı başladığı için
eğitimini tamamlamadan köyüne geri dönmek durumunda kaldı.
1915-1917 yılları boyunca Tembot, Dondukovski stanitsasına
yerleşmiş Adige tüccar ve esnafının ayak hizmetlerini görmek
üzere, yani çırak olarak çalıştı. Stanitsada tanışmış olduğu
Ruslardan yardım görüyor, kitap alıyor ve onların desteği ile de
Rus edebiyatı ile tanışmış oluyordu.
Tembot, 1918-1919 yıllarında ilkokulu bitirdi ve Abinsk
stanitsasındaki ortaokula yazıldı, orasını da 1921'de bitirdi.
1922'de Krasnodar'daki (4) Kuban Politeknik Okulu'na kaydoldu.
K'eraş, edebiyata ilgisi yoğun olan biriydi, okuduğu yapıtlar
içinde en fazla ilgisini çeken bölümleri kendi kendisine
Adigece'ye çevirmeye başlamıştı. Böylece Rus düzyazı ve şiir
örneklerini Adigece’ye çevirme yetisini/becerisini kendi kendisine
kazanmış oldu. 1923'te "Enternasyonal" marşını (5) Adigece’ye
çevirdi.
Tembot K'eraş o sıralar partinin RKP (b) Adige Özerk Bölgesi
bürosunda bir süre çevirmen olarak çalıştı. 1923 yılında Adige
Mak (Адыгэ макъ) adlı ilk Adigece gazete yayınlanmaya
başladı. Gazetenin ilk yayıncıları ve çalışanları arasında Tembot
K'eraş da vardı. Bir süre sonra Tembot, yüksek öğrenim görmek
üzere -devlet tarafından- Moskova'ya gönderildi.
Tembot, 1929 yılında Sanayi ve Ekonomi Enstitüsü'nü bitirmiş
olarak Adigey'e döndü ve iş başı yaptı. Adige Mak gazetesinin
müdürlüğüne atandı, aynı zamanda Adige Basımevi'nin
yöneticiliğini ve Adige Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nün
müdürlüğünü de üstlenmişti. Doçent unvanıyla Kuban Pedagoji
Enstitüsü'nde (6) ders veriyordu. 1928'de parti
üyeliğine alındı.
1925'de Tembot'un ilk kısa öyküsü "İçki" (Аркъ) yayınlandı,
1934'te bunu "Meşıko'nun Üzüntüsü" (Мэщыкъо ишъхьак1у) adlı
küçük öykü kitabının yayınlanışı izledi.
"Dogora k cçastıyu"
(Adigece "Şambul/Щамбул) romanının –Mutluluk Yolu romanının
tamamlanmamış ilk biçimi- ilk bölümünü 1929 yılında yazdı ve
1934'te Adigece ve Rusça olmak üzere iki dilde yayınlandı. Bu
tarihten sonra roman üzerindeki çalışmaları uzun bir süre için
kesintiye uğradı. Partinin Leninist ulusal politikasının
belirlenmesi, ekonomik ve kültürel değişim ve gelişim konularında
Adige halkının göstermiş olduğu dönüşümler Tembot K’eraş’ın
amaçları ve daha önce yazdığı yapıtlar üzerinde değişilikler
yapmasını zorunlu hale getirmişti (7). Önceleri Adige aileleri
içinde yaşanmakta olan kişisel olayları ele alan yazılar
yazıyordu, şimdi geniş halk kitlelerini ve onların mücadelelerini
ele alan yazılar yazmak gerekiyordu -Standardizasyon ve sanata
politik bir Stalinist üst müdahale vardı-. Böylece romanını -Mutluluk
Yolu- tamamlayıp 1940 yılında yayınladı. Roman -yazarı, Tembot
K’eraş tarafından- Rusça'ya çevrilerek 1947 yılında Rusça olarak
yayınlandı ve 1948 yılında da, o yılki Devlet Ödülü'nü
aldı.
Tembot 1946’da “Direnişçi Kız” (Партизан пшъашъ) adlı
öyküsünü Adigece , ”Şapsığ Kızı” (Шапсыгъэ пшъашъ) adlı
uzun öyküsünü de 1952’de Rusça olarak yayınladı. ”Kızlarımız”
(Типшъашъэхэр) adlı romanının yazımını 1954 yılında tamamladı.
“Hacret” (Kaçak) adlı ve içinde noveller (öyküler) bulunan
kitabı 1960 yılında basıldı. “Kalbini Sağlam Tut” (Гур
гъэпытэ) adlı romanı 1962’de, “Kuko” (bir kız adı) romanı
da 1968’de yayımlandı. 1969’da “Abzegh Avcısı” (Абдзэхэ
шэк1ожъыр) adlı öykü (novel) kitabı yayınlandı.
Şu anda Tembot K’eraş, kırktan fazla kitabı da Adigece çevirmiş
bulunmaktadır.
DİPNOTLAR:
1) Şimdi Adigey Cumhuriyeti. -HCY
2) Stanitsa-Kazak köyü
ya da beldesi. -HCY
3) Ufa-Şimdi RF üyesi
Başkırdistan Cumhuriyeti başkanti. -HCY. 4)Krasnodar-Bu
kent o sıralar Adigey’in de merkezi idi. Merkez 1936’da Maykop’a
taşındı. -HCY
5) Enternasyonal
marşı, önceleri SSCB’nin marşı idi, sonradan, Stalin iktidarı
döneminde Rusluğu yücelten başka bir marş kabul edilmişti. -HCY
6) Bu enstitü daha
sonra “Adige Pedagoji Enstitüsü” ya da “Adige Öğretmen Okulu”,
şimdilerde de “Adigey Devlet Üniversitesi” oldu. O sıralar bu
kurumlar henüz küçük ve başlangıç aşamasında olduklarından bir
kişi birden çok işi bir arada yapma zorunda kalabiliyordu. -HCY
7) Bu dönemde
kollektivizasyon, yani bireysel köy toprak mülkiyetinin kaldırılıp
toprağın devlet mülkiyetine alınması, kolektif çiftlikler (kolhoz
ve sovhozlar) kurulması ve Stalin rejimi muhaliflerin tasfiyesi,
sürgün ve idamlar süreci yaşanıyordu. Çok sayıda Adige aydın ve
yazarı da idam edilmişti. -HCY
Not: Tire içine alınan bölümler ve siyahlaştırılmış yazılar
çevirmene aittir. -HCY |